شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش پنجم)

5- تعویض آب

تعویض آب روشی کارآمد و مقرون به صرفه جهت حفظ کیفیت آب در اختیار مدیران استخرهای پرورش میگو محسوب می گردد. این کار از تجمع بیش از حد آمونیاک در استخر جلوگیری نموده و به میگوها کمک می کند تا مراحل استرس زای دوره پرورش همچون بروز بیماری و مرحله برداشت را با سلامت بیشتر سپری نمایند. پیشنهاد می شود تا قبل از روز 40 تا 50 پرورش، از تعویض آب استخر خودداری شود.

مقدار پیشنهادی تعویض آب روزانه 10 تا 30 درصد است. با افزایش تغذیه روزانه، مقدار تعویض آب در طول شبانه روز نیز بیشتر می شود. علاوه بر این، با بالا رفتن مقدار آمونیاک موجود در محیط استخر، بهتر است تعویض آب افزایش یابد تا غلظت این ماده سمّی تا حد مناسب کاهش پیدا نماید.

موضوع مهمی که بایستی همواره به خاطر داشت این است که تعویض آب، علیرغم سودمندی فراوان، می تواند خطر ورود عوامل بیماریزا از محیط به استخر را افزایش دهد. از این رو توصیه می شود آب جدید را قبل از ورود به استخر، فرآوری و ضد عفونی نمائید.

شش توصیه برای کنترل کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش چهارم)

4- مراقب تغییرات در غلظت فسفر و جمعیت جلبک های درون استخر باشید

بخش مهمی از زنجیره غذایی آبزیان را جلبک ها تشکیل می دهند. با این حال، برخی از انواع جلبک، در این زنجیره جایگاهی ندارند چرا که تولید کننده سموم جلبکی بوده و از این رو توسط سایر جانوران آبزی مورد تغذیه قرار نمی گیرند. این گونه جلبک ها به واسطه توانایی بالا در بکارگیری روش های مختلف شناوری نسبت به سایر گونه های فیتوپلانکتونی، شانس بیشتری در دسترسی به مواد مغذی و نور دارند. این موضوع باعث رشد سریع تر و در نهایت غلبه این جلبک های مضر بر سایر گونه های زی شناوران گیاهی می گردد. از جمله چنین گونه های جلبکی می توان به جلبک های سبز آبی اشاره نمود که بعضی محققین آن ها را در زمره باکتری ها قرار داده اند هرچند توانایی فتوسنتز را دارا می باشند.

در استخر های پرورش میگو، در طول دوره پرورش، حجم زیادی از مواد مغذی توسط خوراک روزانه، وارد آب می شود. بخش عمده ای از این مواد مغذی از جمله نیتروژن و فسفر توسط میگو مورد تغذیه قرار نگرفته و وارد ستون آب و یا رسوبات بستر می گردد و در خصوص فسفر، این میزان هدررفت را بین 72 تا 89 درصد از کل فسفر ورودی به استخر تخمین زده اند. فسفر اضافی وارد شده به محیط استخر پرورش، موجب رشد و تکثیر جلبک ها از جمله شکوفایی جلبک های مضر می شود.  

پس از گذشت مدت کمی از ایجاد شکوفائی جلبکی، سلول های جلبک به حداکثر رشد خود رسیده و وارد مرحله مرگ می شوند. این رویداد به مرگ جلبکی معروف است. لاشه این جلبک های مرده سبب افزایش بار مواد آلی استخر و افزایش میزان آمونیاک محیط تا مقادیر نامطلوب و سمّی می گردد. علاوه بر این، تجزیه این مواد آلی نیاز به مصرف اکسیژن دارد و همین امر می تواند منجر به کاهش اکسیژن و زمینه ساز بروز بیماری ها و تلفات شود.

به این دلیل، کنترل و پایش مداوم غلظت فسفر و از طرفی بررسی وضعیت شکوفایی جمعیت جلبکی در استخرهای پرورش میگو به منظور حصول اطمینان از قرار داشتن این دو پارامتر در محدوده پایدار و مطلوب، حائز اهمیت فراوانی است. توصیه می شود، با مشاهده افزایش غلظت فسفر و در پی آن بروز شکوفایی جلبک های مضر، نرخ تعویض آب افزایش داده شود (در منابع، مقدار مطلوب غلظت فسفر معدنی در آب استخرهای پرورش میگو، کمتر از 0.2 میلی گرم در لیتر توصیه شده است).

شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش سوم)

3- توجه ویژه به تعادل یون ها در آب استخر، ضروری است

ترکیب یونی آب استخر، اهمیت چشمگیری در سلامت میگو و رشد میگو دارد. تعادل یونی، عنصری کلیدی در پوست اندازی و تشکیل پوسته جدید در میگوهاست. غالباً ترکیب یونی اشاره به نسبت یونهای پر اهمیتی همچون Na (سدیم) به K (پتاسیم) و Mg (منیزیم) به Ca (کلسیم) دارد. به منظور حفظ رشد و کاهش خطرات ناشی از اختلال در پوست اندازی، لازم است نسبت های Na: K و Mg: Ca در سطوح متعادل حفظ شود. رقم پیشنهادی معمولاً 28 به 1 برای سدیم (Na) به پتاسیم (K) و 3.4 به 1 برای منیزیم (Mg) به کلسیم (Ca) است. با این حال ، نسبت این یون ها در مناطق مختلف ممکن است با رقم های توصیه شده متفاوت باشد.

بار دیگر می بایست بر این نکته تأکید نمود که برای حفظ تعادل بین یون ها، اندازه گیری منظم آن ها اهمیت بسیار حیاتی دارد. در طول دوره پرورش ممکن است این نسبت ها بنا به دلایل مختلف دچار تغییر گردد. در چنین مواردی، می توان با استفاده از محصولات تجاری حاوی یون های مورد نظر نسبت به تنظیم مجدد آن ها اقدام نمود. این محصولات شامل کلرید پتاسیم، کلرید منیزیم و مخلوط ترکیبات معدنی (Mineral mixtures) می باشد. البته باید در استفاده از چنین محصولاتی احتیاط لازم را به عمل آورد چرا که ترکیبات موجود در آن ها به ندرت توسط شرکت های سازنده به شکل کامل اعلام می گردد.

شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش دوم)

به منظور حفظ کیفیت آب در سطح مطلوب، اطلاع از وضعیت موجود در خصوص هر پارامتر، امری بدیهی است. پایش منظم پارامترهای کیفی آب، جزئی اساسی از مدیریت مزرعه در جهت حفظ کیفیت آب استخر در سطح استاندارد شمرده می شود.    با اندازه گیری منظم عوامل و شاخص های کیفی آب ، می توان از مواردی که منجر به اختلال در وضعیت مطلوب محیط زندگی میگوها مطلع گردیده و برای رفع مشکل، در زمان مناسب اقدام نمود.

در این رابطه، توصیه می شود ابزارها و تجهیزات اندازه گیری پارامترهای کیفی آب در ابتدای دوره پرورش کالیبره شوند تا از بروز خطاهای احتمالی در خلال پرورش پیشگیری شود. جدول زیر می تواند به عنوان راهنمایی مناسب برای اندازه گیری عوامل گوناگون کیفی آب مورد استفاده قرار گیرد.

تئوری " محدودیت آبشش – اکسیژن" یا GOLT چیست؟

اخیراً Daniel Pauly، محقق دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا،؛ تئوری محدودیت آبشش- اکسیژن را بر اساس اختلاف نرخ آنابولیسم و کاتابولیسم در فرمول رشد ارگانیک (Organic growth) :

dW/dt= Hw^d-kw

 تعریف نموده است. در این فرمول، رشد زی توده در واحد زمان برابر است با زیر توده سنتز شده جدید (Hw^d)منهای زی توده تجزیه شده (kw).

در مورد رسیدگی جنسی، رشد تخمدان ها مستلزم کسب انرژی و اجزاء ساختاری نظیر آمینواسیدها می باشد. بنابراین غذای خورده شده می بایست توسط اکسیژن، اکسید شده و طی فرآیندهای هوازی، انرژی به شکل ATP در دسترس قرار گیرد.

در اینجا نقش آبشش ها در آبزیان پررنگ تر می شود. در واقع رشد آبشش ها تابع رشد دو بعدی است در حالی که رشد بدن در سه بعد صورت می پذیرد. به این ترتیب، رشد آبشش تا حد مشخصی تأمین کننده اکسیژن مورد نیاز برای رشد آبزی است. در حقیقت ارائه دهنده تئوری GLOT بر این باور است که، حد رشد آبشش تعیین کننده رشد زی توده (میزان و نرخ آنابولیسم) می باشد.

اما یکی از موارد بسیار مهم در این تئوری، تأثیر تراکم بر خصوصیات تولید مثلی است. در تراکم های بالا، اکسیژن در دسترس برای آبزی کاهش می یابد.  از این رو، آبشش در آبزیان درشت تر، ظرفیت اکسیژن گیری مناسب برای تأمین اکسیژن لازم جهت سوخت و ساز را نخواهند داشت. اما در آبزیان کوچکتر، سطح آبشش، متناسب با جثه آبزی، قادر به تأمین اکسیژن مورد نیاز بیشتری خواهد بود.

نتیجه منطقی که این تئوری ارائه می دهد اینکه :

در شرایط استرس اکسیژنی (ناشی از عواملی همچون افزایش تراکم)، آبزیان با جثه های پائین تر شانس بقا و تولید مثل بیشتر خواهند داشت و از آن گذشته، آبزیان ممکن است در سنین کمتر (با جثه کوچک تر) به بلوغ برسند.  

شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش نخست)

حفظ کیفیت آب در پرورش میگو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مدیریت مناسب آب، شرایط مطلوب جهت رشد میگوها و پیشگیری از بروز بیماری ها را فراهم می سازد. از طرفی با کاهش مضرات ناشی از تخلیه پساب مزارع به محیط اطراف، ریسک زیست محیطی و بوم شناختی ناشی از این موضوع را تا حد زیادی کاهش خواهد داد. در اینجا، شش توصیه در خصوص روش های مدیریت آب در مزارع پرورش میگو به نقل از مطلبی تحت عنوان " شش توصیه برای مدیریت کیفی آب در پرورش میگو" که در تاریخ 10 مارس 2021 در وب سایت The Fish Site منتشر گردیده، به حضور بازدید کنندگان تقدیم می گردد.

توصیه اول: 

پارامترهای کیفی آب را در محدوده مطلوب برای رشد میگو حفظ کنید

کیفیت آب در استخرهای پرورش میگو توسط عوامل مختلفی قابل شناسائی می باشد. برای اینکه کیفیت آب در این استخرها حفظ شود، لازم است از مطمئن شوید این پارامترها در محدوده مطلوب قرار گرفته اند. این پارامترها عبارتند از :

دما، اکسیژن محلول، pH، شوری، قلیائیت، TSS، مواد شیمیائی نیتروژن دار (نیتروژن تام آمونیاکی، آمونیاک غیر یونیزه، نیتریت و نیترات)، جمعیت فیتوپلانکتونی، سختی و ویبریو.

جدول ذیل، برای شناسائی محدوده ایده آل در خصوص هر پارامتر، راهنمای مناسبی است. در نظر داشته باشید مقادیر مندرج در این جدول، مطلق نبوده و متناسب با موقعیت مزرعه، آب و هوا و زیر ساخت ها ممکن است تفاوت هایی داشته باشد.