مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش سوم)

دما

دما مهم ترین عامل فیزیکو شیمیایی تأثیر گذار بر سایر عوامل در استخرهای آبزی پروری است . دما بر تولیدات طبیعی استخر ، میزان اکسیژن محلول در آب ، سمّیت آمونیاکی ، شدت سوخت و ساز بدن میگو و شدت تنفس ، سرعت رشد و تکثیر باکتری های بیماریزا ، سرعت تجزیه مواد آلی و ... مؤثر می باشد و با توجه به اینکه در استخرهای بزرگ ، کنترل دما از طریق سرمایش و گرمایش کمتر دارای توجیه اقتصادی است ، به این ترتیب اهمیت دما در تعیین گونه و دوره پرورش  دوچندان می گردد .

اگرچه معمولاً دامنه تحمل دمایی آبزیان مختلف،  بسیار گسترده تعریف می شود اما ، به منظور موفقیت در پرورش گونه مشخص آبزی ، توجه پرورش دهنده می بایست به دامنه دمای مطلوب ( اپتیموم ) برای گونه مورد نظر معطوف باشد .

از جمله اثرات سوء نوسانات شدید دما بر میگوهای پرورشی می توان به موارد زیر اشاره نمود :

-        کاهش اشتها در دامنه های پائین و بالای محدوده تحمل موجود ( به عنوان مثال میگوی وانامی در دمای پائینتر از 18 و بالاتر از 35 درجه سانتیگرد )

-        افزایش ریسک بیماری

-        افزایش سرعت تجزیه مواد آلی و تولید ترکیبات مضر در دمای بالا

-        افزایش ریسک غلبه جلبک های مضر همچون جلبک های سبز- آبی در دمای بالا

-        کاهش حلالیت اکسیژن در آب استخر در دمای بالا

-        افزایش سمّیت آمونیاک در آب استخر و تحریک به پوست اندازی در دمای بالا

-        تشدید مصرف اکسیژن توسط رسوبات ، پلانکتون ها و میگو در دمای بالا

-        افزایش ریسک بروز بیماری های خطرناکی همچون لکه سفید ویروسی در اثر نوسانات شدید دمای آب

-        لایه بندی دمایی آب و احتباس آب دارای اکسیژن کم در لایه تحتانی و سردتر ( محل استقرار میگو ها ) در ساعات گرم روز

-        کاهش جمعیت پلانکتونی بر اثر افزایش شدید دما در لایه های سطحی ( محل نفوذ خورشید )

-        کاهش جذب مواد غذایی به دلیل افزایش سرعت دفع میگو ها در دمای بالا

در این خصوص به منظور مقابله با اثرات سوء به ویژه افزایش دما ، افزایش ارتفاع آبگیری ، هوادهی جهت برهم زدن لایه بندی دمایی ، تعویض آب به شیوه Flow Through ( سرریز ) ، تنظیم میزان غذا و درصد غذادهی روزانه با توجه به دمای آب ، استفاده از نهاده های غذایی مطلوب و دارای جذب مناسب ، رعایت اصول ایمنی زیستی ، استفاده از مواد بهبود دهنده کیفی آب و خاک در دماهای بحرانی ، استفاده از پروبیوتیک مناسب و پاکسازی محیط بستر با استفاده از روش تعویض آب شدید در ساعات خنک تر روز و ایجاد تلاطم و رانش ذرات لجنی بستر به سمت خروجی ( از طریق لگدکوب و ...) توصیه شده است .

ملاحظات کاربردی در مدیریت تغذیه مزارع پرورش میگو ( فایل پاورپوینت )

غذا ، گرانترین نهاده دوره پرورش میگو است . از طرفی ، مهمترین عامل آلوده کننده محیط استخر پرورش ، مواد دفعی حاصل از تغذیه و نیز غذای خورده نشده می باشد . این دلایل ، مبحث مدیریت تغذیه را به یکی از چالش برانگیز ترین و در عین حال ، جذّاب ترین موضوع مورد توجه محققین و بهره برداران صنعت آبزی پروری تبدیل نموده است . فایلی که لینک آن در ذیل آورده شده ، مواردی را در این خصوص برای یادآوری بعضی نکات کلیدی تغذیه ارائه نموده و در کارگاه های آموزشی جهت پرورش دهندگان تدریس گردیده است .

لینک دانلود 

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش سوم)

آمونیاک

ماده اصلی دفعی در آبزیان ، نظیر ماهی و میگو ، آمونیاک است . برخی از ماهی ها ، مقادیر زیادی از ماده دفعی خود را به شکل اوره دفع می کنند با این حال این ترکیب نیز در محیط آبی ، هیدرولیز شده و به آمونیاک تبدیل می شود . علاوه بر این ، یکی از مسیرهای تولید آمونیاک در استخرهای پرورش ، تجزیه مواد پروتئینی  و سایر مواد آلی نیتروژن دار در محیط است . افزایش میزان آمونیاک ( غیر یونیزه یا NH3) در محیط استخر ، عاملی نامطلوب به شمار می آید چرا که برای میگو ( و ماهی ها ) سمّی و خطرناک می باشد .

چنین برآورد شده که به ازاء هر کیلوگرم غذای دارای 25 تا 40 درصد پروتئین ، به طور متوسط در حدود 0.03 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی ( به صورت مواد دفعی ) وارد آب استخر می گردد . به عبارتی ، در یک استخر 1 هکتاری با یک متر عمق آبگیری ، هرگاه به میزان 50 کیلوگرم در روز غذادهی انجام شود ، در حدود 1.5 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی تولید می گردد . این میزان معادل 0.15 میلیگرم بر لیتر ( روزانه ) آمونیاک می باشد . در شرایطی که حذف آمونیاک از محیط استخر به خوبی انجام نشود ، تجمع روزانه این حجم از آمونیاک مشکل ساز خواهد بود . اما بیشترین میزان جذب آمونیاک از طریق فیتوپلانکتون ها صورت می پذیرد بنابراین بخش اعظم این ترکیب در خلال فتوسنتز مصرف می شود . از طرفی ، باکتری های شوره گذار طی عمل نیتریفیکاسیون ( شوره گذاری ) به تولید موادی با سمّیت کمتر ، حاصل از تجزیه آمونیاک اقدام می کنند ( تولید نیتریت از آمونیاک توسط نیتروزوموناس و نیترات از نیتریت توسط نیتروباکترها ) .

آمونیاک در آب استخر به دو شکل یونیزه ( NH₄⁺  غیر سمّی یا آمونیوم  ) و غیر یونیزه ( NH₃ سمّی که اغلب به شکل آمونیاک مصطلح است ) وجود دارد . غلظت آمونیاک تام ، همواره به شکل مجموع این دو شکل ( یونیزه و غیر یونیزه ) عنوان می شود ولی باید توجه داشت ، افزایش سهم آمونیاک سمّی در آمونیاک تام ، بستگی مستقیم به دما و pH دارد و در واقع افزایش pH و دما ، سبب افزایش سهم آمونیاک سمّی ( غیر یونیزه یا NH₃) در تعادل NH₃/NH₄⁺ خواهد گردید .

به منظور کنترل و کاهش آمونیاک تولید شده در استخر می بایست ابتدا منشأ تولید این ترکیب در محیط استخر پرورش به درستی تعیین شود . با این حال از  جمله اقدامات اساسی در این زمینه عبارتند از :

-        آماده سازی مناسب بستر استخر

-        تنظیم غذا به نحوی که غذای خورده نشده وارد شده به محیط استخر در حداقل مقدار ممکن باشد  

-        استفاده از غذای دارای حداکثر درصد پروتئین قابل هضم

-        پرهیز از ایجاد شرایط مناسب جهت ایجاد لب لب در بستر استخر

-        کاهش شرایط ایجاد لایه بی هوازی در بستر استخر

-        استفاده مناسب از هوادهی

-        استفاده از پروبیوتیک های مناسب به نحوی که آمونیاک موجود در محیط به سرعت وارد چرخه نیتریفیکاسیون گردد .

-        ایجاد شکوفایی جلبکی مطلوب به منظور مصرف آمونیاک تولید شده

-        تعویض آب ، استفاده از منابع کربنی مناسب ( نظیر ملاس ) به منظور تغییر درpH ( کاهش درصد آمونیاک غیر یونیزه محیط ) و نیز تعادل C:N ، تحریک رشد باکتری های هتروتروف و تجزیه سریع تر مواد آلی

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش دوم)

pH

pH در واقع بیان کننده میزان غلظت یون هیدروژن در آب  ( به بیان ساده تر ، بیانگر وضعیت اسیدی و یا بازی آب ) و معادل " لگاریتم منفی غلظت یون هیدروژن " می باشد .

مقدار pH بین 0 تا 14 در نوسان است . آب مقطر دارای 7=pH ( خنثی) بوده ، مقادیر بیش از آن نشان دهنده محیط قلیایی ( بازی ) و کمتر از آن اسیدی است .

عوامل مؤثر بر میزان pH در استخر عبارتند از : 

-        غلظت گاز Co2 در آب ( افزایش دی اکسید کربن در آب سبب کاهش pH می گردد و بالعکس ، به این ترتیب ، جذب Co2 آب توسط فیتوپلانکتون ها در روز سبب افزایش pH می گردد و در شب ، تولید این گاز طی تنفس سلولی توسط فیتوپلانکتونها و سایر موجودات زنده دیگر در محیط استخر ، pH را کاهش خواهد داد ) .

-        قلیائیت : یون های بی کربنات و کربنات موجود در آب عامل کنترل pH از طریق آزاد سازی یا جذب CO2  می باشند . به همین سبب ، کاهش قلیائیت آب ، نوسانات pH را افزایش می دهد .

در ابتدای آبگیری استخرهای پرورش ، pH تابع قلیائیت آب استخر می باشد . با این حال ، پس از آغاز فعل و انفعالات زیستی توسط گیاهان ، باکتری ها و جانوران موجود در استخر ، تغییرات pH به صورت چرخه های روزانه شکل می گیرد . این تغییرات به نحوی است که بیشترین میزان pH در زمان قبل از غروب ( در لایه های سطحی آب ، جایی که دارای بالاترین شدت فتوسنتزاست )  و کمترین مقدار ، پیش از طلوع آفتاب ( در لایه های عمقی ، محل بیشترین فعل و انفعالات شیمیایی ) اندازه گیری می شود .

با کاهش قلیائیت آب ، نوسان pH در آب استخر تشدید می گردد ( به دلیل کاهش و یا فقدان عامل بافری ) .این شرایط در آب های دارای سختی کلِّ پائین( کمتر از 25 میلیگرم بر لیتر CaCO3) نیز شایع می باشد .

 

مناسب ترین محدوده pH در خصوص میگوهای پرورشی ، بین 7.5 تا 8.5  توصیه شده است .

از جمله مشکلات ناشی از کاهش pH می توان به تخریب ساختار آبشش و در نتیجه ، بروز مشکلات تنفسی و تنظیم یونی اشاره نمود . افزایش pH نیز علاوه بر ایجاد مشکلات ساختاری در آبشش ، موجب افزایش آمونیاک در همولنف میگو و افزایش سمیّت آمونیاکی در محیط می شود .

در مواردی که pH آب استخر افت می نماید ، تأمین آب با شوری مناسب و افزایش یون کلسیم به آب ، تا حدّی ، از بروز مشکلات آبششی پیشگیری می نماید . در pH بالا نیز ، تعویض آب ، تنظیم شفافیت استخر ، استفاده از ملاس تخمیر شده و سبوس ، کاهش میزان غذا و هوادهی توصیه شده است . 

 

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش نخست)

بخش اعظم محیط زندگی آبزیان در استخرهای پرورش را آب تشکیل می دهد . از این رو ، حفظ کیفیت مطلوب این محیط ، در گرو مدیریت مناسب و بهینه آب در طول دوره پرورش می باشد .

کیفیت آب در استخرهای پرورش میگو ، تحت تأثیر عوامل مختلف خارجی ( همچون وضعیت جوّی و کیفیت آب ورودی ) و داخلی ( کیفیت غذا ، وضعیت بستر و ...) قرار دارد . به این ترتیب ، می بایست راهبردهای مدیریتی در این زمینه ر به نحوی تنظیم نمود که در قبال عوامل غیر قابل کنترل ، راهکارهای جبرانی ، تقابلی و یا پیشگیرانه اتخاذ کرده و در برابر عوامل داخلی نیزتمهیدات نرم افزاری و سخت افزاری مناسب اندیشید .

در واقع ، آبزی پروران لازم است روش های مدیریت آب را فراگیرند تا بدانند در کدام وضعیت ، چه روش کنترلی را می بایست بکارگیرند تا مانع ایجاد ضرر و زیان به محصول خود گردند .

مهم ترین پارامترهای کیفی آب استخر

-         اکسیژن

میزان حلالیت اکسیژن  در آب ، بسیار کمتر از سهم این گاز در هواست .از طرفی ، مواد زائد دفعی در محیط استخر و وجود رقبای اکسیژنی در این محیط ، شدیداً بر کاهش اکسیژن در دسترس میگو و سایر آبزیان پرورشی مؤثر خواهد بود .  به همین دلیل کوچکترین تغییرات در کیفیت آب ، می تواند منجر به اثرات نامطلوب زیادی بر آبزی شده و رشد و سلامت موجود پرورشی را به خطر اندازد . روند تغییرات اکسیژن در استخرهای آبزی پروری  تا حد بسیار زیادی تابع فتوسنتز و تنفس می باشد .

مهم ترین منابع تولید اکسیژن در استخر پرورش میگو عبارتند از :

-        فتوسنتز

-        انتشار از جو و اتمسفر

-        وزش باد

-        هوادهی کمکی

-        تعویض آب ( ورود آب جدید اکسیژن دار )

از طرف دیگر ، می توان مهم ترین مصرف کننده های اکسیژن را در استخرهای پرورش به شرح ذیل معرفی نمود :

-        خاک سیاه بستر : 55 تا 75 درصد از اکسیژن محلول 0.061- 0.473mg/lit/hr

-        فیتوپلانکتونها : 25 تا 40 درصد 0.134 mg/lit/hr ( در ساعات شب و هنگام تنفس سلولی )

-        میگو : 5 درصد 0.487x W^0.881mg/hr

بیشترین میزان اکسیژن محلول پیش از غروب آفتاب و کمترین آن پیش از طلوع آفتاب قابل اندازه گیری است .

ظرفیت حفظ اکسیژن محلول،  تحت تأثیر دما و شوری آب متغیر است .

ارتباط اکسیژن محلول آب با دما و شوری در جدول ذیل نشان داده شده است :

در شکل زیر ، تأثیر تغییرات اکسیژن بر وضعیت سلامت و محدوده مطلوب جهت میگوهای پرورشی،  نمایش داده شده است :

بر اساس مطالعات انجام شده ، میزان اکسیژن محلول در آب در دمای بین 20 تا 35 درجه سانتی گراد به ازای هر 2 گرم در لیتر ( ppt)  در حدود 0.07 میلی گرم بر لیتر ( ppm) کاهش می یابد . مهم ترین دلایل کاهش اکسیژن محلول را می توان :

-        غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)

-        تجمع مواد آلی در بستر

-        Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی

-        کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز

-        افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )

-        افزایش شوری

-        ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب

-        افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر

-        وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر

-        افزایش مزمن دمای آب

-        و لایه بندی دمایی عنوان نمود .

به طور کلی در طول شبانه روز ، کمترین میزان اکسیژن محلول در ساعات پیش از طلوع و بالاترین مقدار ، قبل از غروب آفتاب در استخر قابل اندازه گیری است .

راهکارهای مقابله با شرایط نامطلوب فوق در جدول ذیل آورده شده است :

عامل بروز مشکل	روش مدیریت
غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)	تنظیم غذا بر اساس مشاهده سینی ، جدول غذادهی و بیومتری ( تخمین توده زنده ) ، هوادهی و پاکسازی منطقه غذادهی میگوها با انتقال مواد زائد به سمت خروجی یا مرکز استخر
تجمع مواد آلی در بستر	ایجاد شرایط مناسب جهت تجزیه مواد آلی ( استفاده از پروبیوتیک ) ، تعویض آب از کف و رانش مواد آلی بستر به خارج استخر، استفاده از مواد شیمیایی بهبود دهنده خاک بستر ( نظیر پربورات سدیم و پراکسید کلسیم )، هوادهی بر اساس کنترل ORP رسوبات کف و پاکسازی محدوده تغذیه
Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی	تعویض  آب از کف ( در شب )  و اضافه نمودن آب جدید ، افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس ( در روز ) ، افزودن آهک کشاورزی به آب
کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز	اضافه نمودن آب جدید و آهک پاشی ( ترجیحاً با دولومیت) ، در صورتی که این اتفاق در ابتدای دوره باشد تجدید کوددهی و چنانچه در اواسط دوره باشد افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس برنج و دولومیت
افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )	ابتدا افزودن مواد منعقد کننده نظیر سولفات آلومینیوم و سپس استفاده از آهک کشاورزی یا دولومیت جهت تجدید شکوفایی آب ، تعویض آب از سطح و افزودن آب در ساعات فاقد تلاطم در طول شبانه روز، کاستن از میزان ایجاد تلاطم توسط هوادهی در استخرها
افزایش شوری	افزایش ارتفاع آب استخر و تعویض نوبتی آب در استخرها به منظور کاهش اثر تبخیر ، تنظیم هوادهی به نحوی که از میزان پاشش آب در ساعات گرم روز  کاسته شود .
ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب	استفاده از هوادهی در ساعات ابری و بکارگیری مواد بهبود دهنده مناسب ، خودداری از کوددهی در روزهای ابری
افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر	تشدید هوادهی و انجام تمهیدات لازم جهت اکسیداسیون و  معدنی نمودن رسوبات محیط بستر ، تنظیم دقیق غذادهی
وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر	در صورت مشاهده ماهی و یا گل خورک به میزان زیاد در سینی های غذادهی ، می توان از تفاله تخم چای استفاده نمود سپس غذادهی را بر اساس توده زنده میگو، به میزان واقعی انجام داد .
افزایش مزمن دمای آب	استفاده از پروبیوتیک و یا سایر ترکیبات مناسب جهت افزایش میزان جذب غذا و کاهش مواد دفعی کاهنده اکسیژن محلول ، تنظیم غذا به نحوی که غذای داده شده در ساعات گرمتر ، قطع و یا بسیار کم شود ، افزایش ارتفاع آب تا حد ممکن ، هوادهی با رعایت کاستن از میزان پاشش آب ( جلوگیری از تبخیر بیشتر ) ، کاهش آب در ساعات خنک ترِ روز و افزایش آب جدید ، تلاش جهت حفظ شکوفایی آب ( Shading) .
لایه بندی دمایی ( Thermal Stratification )	هوادهی در ساعات گرم روز، تعویض آب از کف به شیوه سرریز ( Flow through بدون کاهش عمق آب ) .

توالت میگو

در استخرهای پرورش میگو ، تشکیل لجن و خاک سیاه ، عامل اصلی بروز بسیاری از بیماری ها محسوب می گردد .تجمع غذای مصرف نشده و مواد دفعی حاصل از سوخت و ساز میگو در نهایت منجر به شکل گیری شرایط بی هوازی و ایجاد آمونیاک و سولفید هیدروژن شده و موجبات استرس به میگوها را در محیط پرورش فراهم خواهد ساخت و در این وضعیت ، بروز بیماری ها به آسانی ممکن و محتمل خواهد بود .

به منظور پرهیز از بروز چنین شرایطی ، پرورش دهندگان ، اقدام به احداث توالت میگو در فضایی در حدود 1 تا 2 درصد از مساحت استخر ، بسته به سطح مفید زیر کشت در مرکز استخر ( در استخرهای دارای هواده با امکان تجمیع مواد دفعی در این منطقه ) می نمایند .

این سازه سیمانی ، به شعاع 2 تا 3 متر و با شیب به سمت مرکز ، چاله ای به عمق 70 تا 100 سانتی متر ایجاد می نماید که با حرکت دائمی آب توسط دستگاه های هواده ، مواد دفعی و غذای مصرف نشده محیط بستر را در درون خود جای می دهد .

تخلیه مواد دفعی با استقرار پمپ لجن کش در چاله یاد شده به صورت هفتگی و یا در مواقع لزوم مانع انباشت لجن در توالت میگو خواهد شد . فواید این سازه به اجمال در ذیل آورده شده است :

-         کاهش ریسک بیماری

-         حذف استرس ناشی از آلودگی بستر

-         پرهیز از بکارگیری مقادیر قابل ملاحظه مواد شیمیایی به عنوان بهبود دهنده محیط بستر

-         کاهش چشمگیر آمونیاک

-         کنترل ضریب تبدیل غذایی

-         حذف آلودگی از محیط استخر

آماده سازی استخر ( بخش دوم )

کوددهی

موارد ذیل ، از جمله اهداف کوددهی استخر پرورش ، پیش از ذخیره سازی می باشند :

-        مهیا نمودن شرایط مناسب جهت تولیدات اولیه استخر که در روزهای ابتدایی دوره پرورش به عنوان تأمین کننده نیازهای اساسی تغذیه ای میگو محسوب می گردند .

-        حفظ تراکم مناسب فیتوپلانکتونها و کنترل نفوذ نور به درون ستون آب استخر که به نوبه خود موجب کاهش استرس به میگو ها  و عدم تشکیل لب لب و جلبک های کفزی در بستر خواهد شد .

میزان استفاده از کود جهت ایجاد تقویت تولیدات طبیعی استخر بسته به مزرعه ، وضعیت خاک بستر ، شوری همچنین ، شرایط مواد مغذی و تولیدات طبیعی در منبع آبی مورد استفاده در مزرعه یا سایت متغیر می باشد .

منابع رایج جهت تأمین نیتروژن در آبزی پروری عبارتند از  :

-         کود اوره ( دارای 46 تا 47 درصد ازت)

-         آمونیوم نیترات ( دارای 33 تا 36 درصد ازت )

-         ترکیب اوره و نیترات آمونیوم به صورت مایع ( 32 درصد ازت )

-         نیترات سدیم ( 15 تا 16 درصد ازت )

-         نیترات کلسیم ( 15 درصد ازت )

منابع رایج جهت تأمین فسفر در آبزی پروری نیز عبارتند از :

-         اسید فسفریک ( 32 درصد فسفر )

-         دی آمونیوم فسفات ( 46 درصد فسفر )

-         مونو آمونیوم فسفات ( 52 درصد فسفر )

-         تریپل سوپر فسفات ( 47 تا 50 درصد فسفر )

-        

 

در هنگام کوددهی ( در زمان آبگیری ) توجه به دو مسأله بسیار مفید خواهد بود :

-         مقدار کود لازم در این زمان ( آبگیری ) تقریباً 5 تا 10 برابر میزان کودی است که در زمان پرورش جهت حفظ شکوفایی لازم است .

-         بهترین زمان برای کوددهی  ، از روز دوم شروع آبگیری می باشد .

به این منظور برای استخرهای بزرگ بهتر است ابتدا 50 درصد از میزان کود محاسبه شده ، در مخزن مربوطه حل شده و در محل ورودی تخلیه گردد .

یکی از عوامل تأثیر گذار بر مقدار کود مورد نیاز، نوع کود استفاده شده می باشد. با این حال جدول زیر توسط سازمان خواروبار جهانی ملل متحد ( FAO ) در این زمینه پیشنهاد گردیده است :

آماده سازی استخر ( بخش نخست : خشک کردن ، آهک پاشی و ضد عفونی )

آماده سازی مناسب استخر حائز نقشی بی بدیل در پرورش موفق میگو می باشد .

 چنانچه آب و بستر استخر پرورش دارای کیفیتی مطلوب نباشد آنگاه ، استفاده از لارو و غذای با کیفیت به تنهایی موفقیت در یک دوره پرورش را تضمین نخواهد نمود .

آماده سازی نامناسب استخر ، به افت کیفی خاک بستر( از طریق ایجاد ترکیبات سمّی و مضر در ستون آب که به نوبه خود سبب ایجاد استرس در میگو می شود )  در طول دوره منجر خواهد گردید .

آماده سازی مناسب استخر راهکاری پیشگیرانه به منظور کنترل بیماری بوده و به همین دلیل لازم است در راهبردهای مدیریت بیماری در مزارع پرورش به عنوان رویکردی حیاتی مدّنظر واقع شود .

علاوه بر این ، پرورش میگو به شیوه متراکم ، نیازمند استفاده از مقادیر زیادی از غذای دستی در استخر می باشد . این میزان غذا ، به عنوان ماده ای آلی ، بار مواد آلی موجود در رسوبات بستر را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش داده و بر کیفیت  خاک استخر تأثیر نامطلوبی بر جای خواهد گذارد .

لجن کف استخر ، ممکن است در بعضی از نقاط بستر نظیر مرکز و یا گوشه ها تجمع بیشتری داشته باشد . بعضی از این مناطق ، تنها زمانی که استخر تخلیه گردد قابل مشاهده می باشند . به همین دلیل ، ضروری است پس از تخلیه استخر و صید محصول ، با فشار آب نسبت به شستشوی بستر اقدام گردد ( معمولاً این مرحله به Flushing معروف است که در آن به یکی از دوروشِ شستشو با پمپ های قابل حمل – در استخرهای کوچک و یا دارای لاینر – و یا تخته گذاری و آبگیری تا بیست درصد حجم نهایی استخر و سپس تخلیه کامل آب – با برداشتن یکجای تمامی تخته بندهای خروجی – انجام می گردد . باید به خاطر داشت ، در صورتی که  آب خروجی از مزرعه شما وارد منبع آبگیری مجتمع و یا مزارع مجاور می شود  ، شستشوی  استخرها به شیوه Flushing موجب آلودگی و افت کیفیت منابع پذیرنده آب خروجی ( زهکش و یا منبع آبگیری مجتمع ) خواهد شد . به همین دلیل ، نهایت احتیاط در این روش می بایست رعایت گردد .

پیش از خشک شدن بستر استخر، با استفاده از pH متر خاک ،  pH خاک را در حداقل 10 نقطه در هر هکتار اندازه گیری نمائید . در غیر این صورت ، نمونه های خاک را در ظرفی مناسب به نسبت 1:1  با آب مخلوط نموده و پس از حداقل 30 دقیقه ، pH آب ظرف را تعیین کنید .

به خاطر داشته باشید ، مکان نمونه گیری را به صورت شماتیک بر روی نقشه استخر ، جانمایی کرده و پس از تعیین pH هر نمونه ، مقدار مشخص شده را در مکان هر نمونه به همراه  متوسط pH کل استخر یاداشت نمایید  .

تعیین متوسط pH استخر ، در مشخص کردن مقدار مورد نیاز آهک به منظور افزایش pH خاک بستر ( جهت فعالیت مطلوب باکتری های تجزیه کننده مواد آلی ) به شما کمک خواهد نمود .

pH خاک	میزان استفاده از آهک (کیلوگرم )
بیشتر از 7	0
7-6	500
5.9-5.5	1000
5.4-5	1500
4.9-4.5	2000
کمتر از 4.5	3000

کمتر از 4.5

3000

به یاد داشته باشید ، طی عملیات آهک پاشی در شرایطی که ریسک بیماری در منطقه موجود نیست ، از آهک صنعتی و آهک آبدار استفاده نکنید چرا که pH خاک را به شدت افزایش داده و مانع فعالیت میکروارگانیسم های مفید خاک بستر می گردد .

نوع آهک	نام رایج	حلالیت	درصد خنثی کنندگی	توصیه ها
اکسید کلسیم (CaO)	آهک صنعتی، آهک سوخته	بالا	~ 179	برای مصرف روتین توصیه نمی شود ، pHرا به سرعت افزایش می دهد ، اثرکوتاه مدت دارد .
هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)2)	آهک ساختمانی ، آهک آبدار	بالا	~ 136	برای مصرف روتین توصیه نمی شود ، pHرا به سرعت افزایش می دهد ، اثرکوتاه مدت دارد .
کربنات کلسیم (CaCO3)	آهک کشاورزی	متوسط	85 - 100	مناسب برای استفاده در آبزی پروری
کلسیم منیزیم کربنات (CaMg(CO3)2)	دولومیت	متوسط	60 - 75	مناسب برای استفاده در آبزی پروری
منیزیم کربنات (MgCO3)	منیزیت	متوسط	85 - 105	مناسب برای استفاده در آبزی پروری
هیدروکسید منیزیم (Mg(OH)2)	منیزیت سوخته	متوسط	180 - 220	مناسب برای استفاده در آبزی پروری

خشک کردن بستر ، اقدامی پیشگیرانه به منظور کاهش خطر شیوع بیماری و بهبود کارایی استخر در دوره پرورش خواهد بود .

 

برخی از اهداف در زمینه ایجاد شرایط مطلوب در محیط استخر عبارتند از  :

-         حذف یا کاهش بار مواد آلی

-         ایجاد شرایط مناسب جهت اکسیداسیون مواد آلی

-         فراهم نمودن شرایط مطلوب به منظور اکسیداسیون ترکیبات احیا شده غیرآلی همچون سولفیدهیدروژن و آمونیاک

-         کاهش بارجمعیت باکتریهای بی هوازی و ایجاد شرایط هوازی

-         حذف پوشش جلبک های کفزی

-         حذف تخم ماهی ، سخت پوستان حفار و سایر عوامل شکارچی یا رقیب از محیط استخر

 

خشک شدن بیش از حد خاک استخر ، محیط بستر را جهت فعالیت مناسب میکرو ارگانیسم های مفید ، نامطلوب می نماید . از این رو توصیه می شود دوره 2 تا سه هفته ای به این منظور رعایت شود .

•         اگر میزان رسوب حاصل از دوره پرورش قبل ، قابل ملاحظه باشد ، ضروری است از بستر ، لای برداری شود .

•         علاوه بر این برداشتن لایه فوقانی رسوبات از بستر ، می تواند به عنوان راهبرد منطبق با ایمنی زیستی در مقابل بروز و شیوع بیماری های نوظهور همچون EMS محسوب گردد .

 

 

قبل از شخم زنی استخر ، در حدود 50 درصد از مقدار آهک مورد نیاز ( تعیین شده بر اساس جدول )را بر روی سطح بستر ، به صورت یکنواخت بپاشید .

شخم بستر استخر ، سبب می گردد سطح تماس بیشتری از لایه های خاک در معرض هوا قرار گرفته و با افزایش اثر اکسیداسیون ، شرایط را برای فعالیت باکتری های هوازی مساعد نماید .

نور آفتاب و خشک شدن محیط ، به از بین بردن هاگ جلبک ها ، لایه جلبک های کفزی ( باقیمانده از دوره قبل ) تخم ماهی ها و سایر موجودات نامطلوب کمک می نماید  .

پس از آماده سازی مطلوب بستر و تکمیل استقرار دستگاه های هواده در استخر ، در حدود 10 تا 15 روز قبل از ذخیره سازی ، آبگیری استخرها را آغاز نمائید  .

در آبگیری استخر ، بهترین گزینه ، استفاده از فیلترهای دارای چشمه های ریز تا حد ممکن است چرا که سرعت کند آبگیری استخر ، به مراتب بهتر از ورود ناقلین  و عوامل ناخواسته به درون استخردر ابتدای دوره پرورش می باشد .

توری های فیلتراسیون در زمان آبگیری ، از ورود تمامی موجودات با اندازه درشت تر از چشمه فیلتر جلوگیری می کنند با اینحال ورود ویروس ها به صورت آزاد و یا توسط ناقلین ریزی همچون پاروپایان ، با استخر ، حتی با وجود نصب فیلتر نیز ممکن خواهد بود .

به این منظور ، ضدعفونی آب استخر با مواد شیمیایی ، راهی مطمئن به منظور حذف این عوامل می باشد .

•         در این زمینه ، سازمان OIE پیشنهاد کرده است ، پس از آبگیری ، آب استخر پرورش را با 10 ppm کلر آزاد به مدت 24 تا 48 ساعت نگهداری کنید تا از حذف ویروس و ناقلین بالقوه آن اطمینان حاصل نمائید .

استفاده از 30 ppm کلر آزاد در آب ، برای حفظ غلظت 10 ppm از این ماده پس از 24 ساعت نگهداری آب ، کافی خواهد بود .

بعد از ضد عفونی ، لازم است آب موجود در استخر ، به مدت 4 تا 5 روز به همان حالت باقی بماند تا باقیمانده کلر بطور کامل حذف شود .

در صورت بکارگیری استخر ذخیره ، بهتر است مواد ضدعفونی کننده ، ابتدا در این استخر افزوده و پس از آن آب به استخرهای پرورش وارد گردد .

بعضاً به منظور ضد عفونی آب ، می توان از سموم دیگر ( اغلب با هدف حذف ناقلین ) نیز استفاده نمود .

یکی از این ترکیبات ، تری کلروفون یا دیپترکس می باشد که جهت حذف ناقلین در آب استخر توصیه شده است .

نیمه عمر این ترکیب در آب های گرم و دارای 9 pH=در حدود یک روز اعلام گردیده است . این زمان در دما و pH بالاتر ، همچنین شوری پائین ، کمتر می باشد . دوز مصرف این ماده جهت حذف مؤثر ناقلین بالقوه ویروس ، به میزان 2 ppm توصیه شده است .

ترکیب شیمیایی دیگری که در این زمینه توصیه شده است ، DDVP ( دی کلرووینیل دی متیل فسفات ) می باشد که به سبب هزینه پائین ، مقرون به صرفه نیز می باشد . این ماده نیز از جمله ترکیبات مناسب جهت حذف ناقلین ویروس لکه سفید می باشد که بر حسب خلوص محصول ، با غلظت بین 1 تا 3 ppm در آب استخر پرورش مورد استفاده قرار می گیرد . از دیگر نام های تجاری این محصول در بازار می توان به Aquaguard ( دارای 50% خلوص) اشاره نمود .

 برای حذف روتیفرها نیز ( به عنوان ناقلین ویروس لکه سفید ) می توان از 1.5ppm سولفات مس استفاده نمود .