بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP’s)- قسمت نهم

ترجمه : علی قوام پور

عزیزانی که قصد دارند قسمت های گذشته این مبحث را مشاهده نمایند می توانند به لینک های قرار داده شده در ذیل همین مطلب مراجعه کنند

در رویکرد EAA، ظرفیت تحمل بوم شناختی تضمین پایداری طولانی مدت عملیات آبزی پروری با توجه به ظرفیت تحمل بوم شناختی از اهمیت بالایی برخوردار است. تجاوز از ظرفیت تحمل اکولوژیکی می‌تواند اثرات منفی زیست‌محیطی همچون یوتریفیکاسیون (افزایش بیش از حد میزان مواد مغذی)، کاهش شدید اکسیژن و شکوفایی مضر جلبکی را در پی داشته و باعث تغییراتی در شرایط محیط شود که به نوبه خود واجد اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر تولیدات آبزی پروری و سایر صنایع خواهد بود.

برنامه ریزان همچنین باید ظرفیت جذب محیط یا توانایی دریافت مواد مغذی اضافی، پسماند و انواع آلودگی بدون ایجاد آسیب های بازگشت ناپذیر، به ویژه برای آبزی پروری مبتنی بر تغذیه را در نظر داشته باشند. این برآوردها به برنامه ریزان کمک می کند تا حداکثر سطوح تولید مجاز و در نتیجه تعداد مناسب مزارع آبزی پروری در منطقه ای خاص را در رابطه با محیط اطراف شناسائی نمایند. در نهایت، توسعه راهبرد‌ها در حوزه امنیت زیستی و مدیریت آبزی پروری در محل احداث مزارع و سایت های پرورش آبزیان، برای به حداقل رساندن احتمال شیوع بیماری، کاهش امکان ایجاد شرایط محیطی نامناسب، و تأثیرات ناشی از فرار آبزیان به منابع آبی اطراف بسیار اهمیت دارد. مهمتر از همه، مناطق تحت مدیریت می بایست به منظور ایجاد امکان کنترل و قرنطینه و با هدف جلوگیری از شیوع بیماری در واحدهای فعال آبزیان، از یکدیگر فاصله مناسب را رعایت نمایند.

شیوع بیماری و کیفیت پایین آب قادر است برای تولید آبزیان مضر بوده و از طرف دیگر برای ارزش مزرعه ویرانگر باشد. به علاوه این عوامل می توانند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر صنایع مجاور که دارای منابع آبی مشترک هستند تأثیر نامطلوب داشته باشد.

لینک قسمت هشتم

لینک قسمت هفتم

لینک قسمت ششم

لینک قسمت پنجم

لینک قسمت چهارم

لینک قسمت سوم

لینک قسمت دوم

لینک قسمت اول

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP’s)- قسمت هشتم

ترجمه : علی قوام پور

 

برنامه ریزی فضایی و پهنه بندی (قسمت سوم)

در فرآیند پهنه بندی، ذینفعان باید اطمینان حاصل کنند که مناطق مناسب برای آبزی پروری را با استفاده از معیارهای زیر به درستی شناسایی نموده اند:

ملاحظات بوم شناختی: مناطق مناسب می بایست دارای منابع آب کافی و با کیفیت مطلوب برای گونه هدف باشند. علاوه بر این، برنامه ریزان باید در مرحله مکان یابی، تأثیر آبزی پروری بر منابع آب، محیط اعماق دریا همچنین مناطق و جمعیت های حساس اکولوژیکی اطراف و چگونگی تأثیر این فعالیت بر سایر کاربران (مانند صیادی و گردشگری) را مدّ نظر قرار دهند.

ملاحظات اقتصادی-اجتماعی: آبزی پروری بهتر است برای به حداقل رسانیدن تعارضات، در مناطقی استقرار یابد که تعداد کمی کاربر (از قبیل کشتیرانی، گردشگری و صیادی) از قبل در آنجا فعالیت داشته باشند. از طرفی، لازم است در این مناطق، زیر ساخت های مطلوب برای تولید (همچون جاده دسترسی و انرژی) و بازارهای تأمین نهاده و عرضه محصولات در دسترس باشد.  

مخاطرات و چالش ها: برنامه ریزان همچنین لازم است از مشکلات و مخاطرات در تمامی مراحل فرآیند تولید (آبزی پروری) و نیز تأثیرات مربوطه، مقیاس  و احتمال وقوع آنها آگاه باشند. برای آبزی پروری در استخر، خطراتی همچون سیل، خشکسالی، سرمازدگی، زلزله، فوران آتشفشان و جریانات جزر و مدی/طوفان و سونامی باید در مرحله پهنه بندی در نظر گرفته شود. برای آبزی پروری در قفس، در مکان یابی باید خطراتی مانند نشت نفت و مواد شیمیایی، رواناب ها، آلودگی، یخ زدگی، طوفان، شکوفائی مضر جلبکی و کاهش اکسیژن در نظر گرفته شود.

پس از مکان یابی، برنامه ریزان باید ظرفیت تحمل (Carrying Capacity) مناطق مورد نظر را تعیین نمایند. در آبزی پروری، ظرفیت تحمل به تعیین حد بالای تولید که با توجه به منابع در دسترس می تواند تولید پایدار را تضمین نماید تا حد زیادی کمک می کند.

انواع اصلی ظرفیت تحمل در آبزی پروری را می توان به شرح ذیل عنوان نمود:

• ظرفیت تحمل فیزیکی: کل مساحت مناسب در یک پهنه آبی برای آبزی پروری را تعیین می نماید.  
• ظرفیت تحمل تولیدی:  محدوده تولید آبزی را در سطح مزرعه تعیین می کند.
• ظرفیت تحمل اکولوژیک: میزان تولیدی را که بدون وارد کردن صدمات جبران‌ناپذیر یا تغییر فرآیندهای بوم‌شناختی بر گونه‌ها، جمعیت‌ها و زیستگاه های اطراف می توان ادامه داد، تخمین می‌زند.
• ظرفیت تحمل اجتماعی: به تخمین حجم فعالیت آبزی پروری را که می توان بدون ایجاد تعارض بین کاربران موجود مورد حمایت قرار داد، می پردازد.

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP’s)- قسمت هفتم

ترجمه: علی قوام پور

برنامه ریزی فضایی و پهنه بندی (قسمت دوم)

پهنه بندی فعالیت ها در سطح منطقه ای

پهنه بندی، فرآیند شناسایی موقعیت جغرافیایی و گستره آبزی پروری و سایر فعالیت ها در یک منطقه، بر اساس معیارهای بوم شناختی و اجتماعی-اقتصادی است. سیاستگذاران، مقامات دولتی، محققین، گروه‌های پرورش دهندگان، نمایندگان صنعت، مقامات محلی و نهادهای نظارتی، و اعضای جامعه باید مستقیماً در این فرآیند دخیل باشند تا از مشارکت ذینفعان به خوبی نمایندگی شود. منطقه‌بندی هرگاه به درستی انجام شود،  قادر است اثرات منفی زیست‌محیطی، چالش های امنیت زیستی و تعارض منافع بهره برداران را به حداقل برساند.

ضمیمه- تعامل با جوامع شیلاتی: مسائل اقتصادی-اجتماعی

همواره پس از معرفی فعالیت آبزی پروری به یک منطقه، مواردی همچون کاهش عرصه های قابل دسترس برای صیادی، اختلال در مسیرهای ناوبری، نوسان در صید تحویلی در اسکله ها و رقابت با سایر پرورش دهندگان آبزیان دیده شده است.

صیادی در مقیاس خرد غالباً به دلیل اندازه و قدرت شناورهای مورد استفاده، به مناطق نزدیک ساحل محدود می شود. تعارضات پهنه فیمابین بخش صیادی با آبزی پروری احتمالاً در آینده افزایش خواهد یافت چرا که مناطق ساحلی و نزدیک ساحل بطور فزاینده ای رو به کاهش است. تبدیل عرصه ها به استخرهای ساحلی پرورش میگو و ماهی می تواند اراضی عمومی که قبلاً در دسترس صیادان خرد و ماهیگیران مناطق جزر و مدی آبزیان بوده را به شکل خصوصی درآورد.

قفس های نصب شده در منطقه روستایی (اندونزی)

از طرفی، صید از منابع وحشی در بازار با محصولات آبزی پروری پرداخته و این رقابت بر درآمد ماهیگیران و آبزی پروران اثر گذار است. همچنین این موضوع بر تقاضای محصولات آبزیان مؤثر خواهد بود. نتیجه این امر، تنوع بیشتر غذاهای دریائی در دنیا با بهای پائین تر و کاهش نوسان در قیمت ها خواهد بود. با این حال، از منظر شیلاتی، رقابت ایجاد شده در بازار و اثرات آن، به عوامل متعددی همچون گونه های صید و تکنولوژی صید مرتبط، قابلیت جایگزینی محصولات با یکدیگر، مدیریت محلی ماهیگیری و وجود سایر تعاملات (در خصوص عرصه و یا تعارضات بوم شناختی) در خارج از بازار بستگی دارد.

 

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP's)- قسمت ششم

ترجمه : علی قوام پور

برنامه ریزی فضایی و پهنه بندی

برنامه ریزی فضایی برای آبزی پروری در ساده ترین شکل آن، می بایست از سلسله مراتب اساسی به شرح ذیل پیروی نماید:

1. هدف گذاری و امکان سنجی در سطح ملی

2. منطقه بندی فعالیت ها در سطح منطقه ای

3. مکان یابی برای مزارع آبزی پروری منفرد

4. توسعه مناطق تحت مدیریت آبزی پروری ( Aquaculture Management Areas: AMAs)

در این بخش، در درجه اول بر منطقه بندی در سطح ملی و منطقه ای تمرکز گردیده است. انتخاب مکان و توسعه منطقه مدیریت آبزی پروری به ترتیب در بخش مدیریت کیفیت آب و مدیریت بیماری ها با جزئیات بیشتر مورد بحث قرار خواهد گرفت.

هدف گذاری و امکان سنجی در سطح ملی

هدف گذاری به دولت ها کمک می کند تا به طور فعال و راهبردی برای توسعه و مدیریت پایدار آبزی پروری برنامه ریزی نمایند. اهداف اصلی در این مرحله، مرزبندی واحدهای مدیریتی و اکوسیستم، تبیین اهمیت نسبی اهداف توسعه ای و حفاظتی و همچنین حصول اطمینان از این موضوع می باشد که  ذینفعان به خوبی از هزینه ها و مزایای توسعه صنعت آبزی پروری آگاه هستند.

اجرای این مرحله بایستی توسط کارگروه آبزی پروری در سطح ملی هدایت شود. در طول این فرآیند، ضروری است این کارگروه از نزدیک با ذینفعان مربوطه از جمله مقامات دولتی، سیاست گذاران، محققین، پرورش دهندگان، ماهیگیران و سایر کاربران رقیب در محیط زیست دریایی مشورت نماید تا از اجرای هماهنگ، متعادل و موفق در برنامه ریزی اطمینان حاصل شود.

کارگروه آبزی پروری باید این فرآیند را با ارزیابی اولویت های ملی برای آبزی پروری، هدف گذاری توسعه (امنیت غذایی، درآمدزایی و غیره) و اهمیت نسبی آبزی پروری در زمینه اولویت های حفاظت از محیط زیست و سایر صنایع آغاز کند.

این امر به تعیین جهت و مقیاس توسعه در کشور کمک خواهد نمود. در فرآیند هدف گذاری، کارگروه می بایست سه نوع از اطلاعات پایه را که قابلیت تأثیر گذاری بر روند توسعه را دارند به شکل جامع گردآوری و بررسی کند:

الف: داده های مربوط به آبزی پروری (موقعیت مزرعه، تولید و منطقه)، که به برنامه ریزان کمک می کند تا وضعیت فعلی آبزی پروری در کشور، کیفیت داده ها و نیز شکاف های موجود در دسترسی به داده ها را ارزیابی کنند.

ب: ارزیابی اقتصادی (تقاضای بازار ملی و بین المللی)، که به برنامه ریزان در انتخاب گونه های هدف و محدودیت های موجود در زمینه  بازار برای محصولات  آبزی پروری کمک خواهد نمود.

ج: چشم انداز سیاست گذاری و ابزارهای نظارتی (سیاست‌ها، قوانین و نهادهای موجود در زمینه آبزی‌پروری)، که به برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا زمینه‌هایی را که مقررات در آن‌ها ممکن است نیاز به تقویت یا حتی قانون گذاری داشته باشند شناسایی و نقش‌ و مسئولیت‌ تمامی نهادهای نظارتی و حاکمیتی را تعیین نماید.

در نهایت، هدف گذاری، فرآیندی مشتمل بر  جمع‌آوری داده ها است که به برنامه‌ریزان و حاکمیت در سطح ملی کمک می‌کند تا وضعیت آبزی پروری و آنچه برای حصول اطمینان از آینده‌ای موفق و پایدار در این صنعت لازم است ارزیابی کنند.

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP's)- قسمت پنجم

ترجمه:  علی قوام پور

فصل دوم

مدیریت تعارضات فضایی-مکانی بین کاربران منابع مشترک

محیط زیست دریائی توسط کاربران متعددی مورد استفاده قرار می گیرد (آبزی پروری، گردشگری، شیلات و حمل و نقل دریائی از آن جمله هستند). نیاز و هدف بکارگیری منابع مشترک در این محیط توسط بهره برداران مختلف، تفاوت های چشمگیری داشته و گاه اهداف این کاربران در این زمینه در تعارض مستقیم با یکدیگر قرار می گیرد. تا به امروز، بیشتر برنامه های توسعه ای به صورت موردی و تک بعدی، بدون ملاحظات حداقلی تعاملات و یا نگاه توسعه پایدار در بازه  بلند مدت  انجام گرفته است.

مثال‌های زیادی نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی نامناسب می‌تواند منجر به اثرات نامطلوب زیست‌محیطی، عدم دستیابی به توجیه اقتصادی و/یا بروز تعارضات اجتماعی شود.

برنامه ریزی فضایی-مکانی دریایی فرآیندی سیستماتیک است که طی آن بخش های دولتی و خصوصی در راستای تأثیر گذاری بر توزیع جغرافیائی جمعیت و فعالیت ها همکاری می نمایند. این فرآیند بخشی اساسی برای تضمین توسعه موفق و پایدار آبزی پروری است و تأثیر آن بر کاهش تضاد بین کاربران رقیب و ارتقاء ارزش محیط زیست دریایی به خوبی نشان داده شده است.

تعاملات شیلاتی: تغییر و اصلاح زیستگاه

مناطق ساحلی و دریایی مستقیماً به واسطه تبدیل کاربری و تغییر در اراضی همچون جایگزینی جنگل های حرّا با استخرهای پرورش میگو و یا افزودن ساختارهای مصنوعی (مانند قفس های پرورش و یا طناب های پرورش جلبک های دریایی) در زیستگاه های حساس همچون سواحل مرجانی و بستر علف های دریائی تحت تأثیر فعالیت آبزی پروری قرار دارند. این موضوع می تواند به صورت غیر مستقیم نظیر افزایش بار مواد مغذی، ایجاد سایه و تغییر در جریانات آبی بر این مناطق تأثیر گذار باشد. تخریب زیستگاه های ساحلی و مناطق نوزادگاهی به این شیوه پیامدهای اساسی منفی برای صید از ذخایر وحشی داشته و می بایست تا حد ممکن کاهش یابد. آبزی پروری به عنوان عامل اصلی (دارای سهم 30 درصدی) در تخریب جنگل های حرّا در سراسر منطقه آسیای جنوب شرقی شناخته شده و به همین دلیل، طی روند توسعه، اجرای مکان یابی مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP’s)- قسمت چهارم

ترجمه: علی قوام پور

 

1-2: رویکرد اکوسیستمی در آبزی پروری (قسمت دوم)

این BMP ها مسائل را به صورت انفرادی در نظر نمی گیرند بلکه برای ارزیابی چالش ها به صورت چندجانبه طراحی شده اند. به عنوان مثال، با برنامه ریزی مناسب مکانی- فضایی (Spatial) و منطقه بندی می توان علاوه بر کاهش تعارض منافع کاربران، حفظ کیفیت مناسب آب را نیز انتظار داشت. به همین ترتیب، تعیین ظرفیت تحمل (Carrying capacity) ضمن حفظ کیفیت آب، می تواند منجر به کاهش خطر بروز و شیوع بیماری نیز بشود. بنابراین، هدف از تبیین دستورالعمل‌ها در این سند این است که چگونه اجرای این BMPها در مقیاس کلان، می تواند هریک از چالش های کلیدی پیش روی صنعت آبزی پروری را مورد ارزیابی و رسیدگی قرار دهد.

هرچند شیوه های مدیریتی ذکر شده در این سند تا حد زیادی وابسته به هم و مکمل یکدیگر هستند با این حال لزوما نیاز نیست یکباره و همزمان در صنعت، اتخاذ گردیده و اعمال شوند. این دستورالعمل ها و شیوه ها را می توان بسته به زمینه مدیریتی در زیربخش مورد نظر در آبزی پروری، در درجات متفاوت و یا ترتیب مختلف به کار بست. این شیوه ها در اینجا در یک بسته ارائه شده تا داده ها و اطلاعات مورد نیاز را (که ممکن است با یکدیگر همپوشانی داشته باشند) در مواردی که چندین BMP قرار است در یک سیستم پیاده سازی شوند شناسائی نماید.  

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP's)- قسمت سوم

ترجمه: علی قوام پور

2-1: رویکرد اکوسیستمی به آبزی پروری

رویکرد اکوسیستمی به آبزی پروری (EAA) توسط فائو در سال 2008 ابداع و با جزئیات بیشتر در سال 2010 ارائه گردید. این رویکرد به طور کلی مناسب ترین چارچوب برای مدیریت یکپارچه آبزی پروری در نظر گرفته می شود و به عنوان "راهبردی در جهت ادغام فعالیت در اکوسیستم گسترده تر، به گونه ای که توسعه پایدار، برابری، و انعطاف پذیری سیستم های اجتماعی-اکولوژیکی به هم پیوسته را ممکن سازد " تعریف شده است.

EAA بر اساس سه اصل توسعه یافته است که بر اساس آن هرگونه فعالیت آبزی پروری می بایست :

الف: با محیط زیست هماهنگ باشد.

ب: برای ساکنین محلی سودمند باشد

ج: کاربری های مختلف از منابع مورد استفاده را شناسایی و بکارگیری این منابع را برای تمامی استفاده کنندگان تسهیل سازد.

از زمان ارائه ایده EAA بیش از یک دهه پیش، آگاهی از رویکردهای جامع و مشارکتی که در این رویکرد مشخص شده افزایش یافته است (برای مثال، عناصر اصلی را می توان در رویکردهای توسعه آب محور- Blue Growth-  و اقتصاد آب محور –Blue Economy-  مشاهده نمود). با این حال، اجرای عملی EAA نسبتاً به کندی انجام گرفته است.

در تلاش برای تسهیل اجرای EAA، فائو دستورالعمل های جامعی را در مورد چارچوب EAA در سال 2017 تحت عنوان "کتابچه راهنما برای منطقه بندی، مکان یابی و مدیریت حوزه های آبزی پروری تحت رویکرد اکوسیستمی" منتشر نمود.

این کتابچه راهنما راهنمایی گام به گام، بسیار عالی و دقیق برای EAA ارائه داده است، با این حال به دلیل طولانی بودن و پرداختن به برخی جزئیات، مفاهیم آن برای بسیاری دور از ذهن و پیچیده به نظر می رسد.

در اینجا ما چارچوب جامع EAA را برای شناسایی BMPهایی که در خصوص چالش‌های سیستمی در مقیاس وسیع آبزی پروری اساسی به نظر می رسند استخراج نموده ایم:

پهنه بندی و برنامه ریزی مکانی: فرآیندی که از طریق آن هدف گذاری بخش‌ دولتی و خصوصی بر توزیع مکانی افراد و فعالیت‌ها در مقیاس‌ جغرافیایی متفاوت تأثیر گذار خواهد بود.

تعیین ظرفیت تحمل منابع آبی: تعیین میزان استفاده تمامی کاربران از منابع مشترک به نحوی که تداوم این استفاده اشتراکی در دراز مدت  بدون آسیب به اکوسیستم و یا ارائه خدمات اکوسیستمی ممکن باشد.

حوزه های تحت مدیریت آبزی پروری: منابع آبی یا بخش‌هایی از این منابع، که در آنها شیوه‌های مدیریتی مشخص توسط همه کاربران در صنعت آبزی پروری هماهنگ می شود تا از این طریق اثرات و خطرات تجمعی به میزان حداقل برسد.

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (BMP's)- قسمت دوم

ترجمه: علی قوام پور

1-1: چالش های کلیدی در آبزی پروری

برخی چالش ها در تمامی سیستم های تولید آبزیان و در مناطق جغرافیائی مختلف، به صورت رایج و عمومی مشاهده می شوند. بر اساس نظرات ارائه شده در کارگاه های آموزشی که در کشور اندونزی، توسط دست اندرکاران و دانشگاه های همکار برگزار گردید (بخش مقدمه در اینجا)، عمده چالش های مرتبط با مدیریت ضعیف در آبزی پروری به قرار ذیل می باشند:

الف: تعارض با سایر بهره برداران از منابع مشترک:

آبزی پروری معمولاً به تخصیص فضای عمومی (اراضی درون سرزمینی یا ساحلی، حوزه های دریایی یا آب شیرین) نیاز دارد و فعالیت های مرتبط با آن ممکن است مستلزم تغییرات و یا اصلاحات قابل توجه در این مناطق باشد. عدم رعایت حقوق کاربری و یا سهم سایر مصرف کنندگان از مناطق یاد شده می تواند بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر تمامی مصرف کنندگان از منابع مشترک تأثیر گذار باشد. از جمله این تعارضات می توان به چالش های ناشی از مخاطرات ایجاد شده به واسطه حفاظت نامطلوب از اکوسیسام های حساس و با ارزش اشاره نمود.

ب: تجاوز از ظرفیت قابل تحمل (Caryying capacity) در منابع آبی:

بسیاری از انواع آبزی پروری وابسته به تامین آب با کیفیت به میزان قابل اتکا و مطمئن بوده و این صنعت به ندرت تنها استفاده کننده از منابع آبی در مناطق مختلف می باشد. فعالیت آبزی پروری معمولا به طور مستقیم تحت تأثیر فعالیت های بالادست بوده و خود نیز به دلیل رها سازی پساب به منابع آبی مجاور، مستقیماً بر کاربران پائین دست تأثیر گذار خواهد بود. عدم رعایت ظرفیت تحمل زیست محیطی (یا ظرفیت جذب) منابع آبی منجر به اثرات نامطلوب زیست محیطی (همچون یوتریفیکاسیون یا پرغذایی، کاهش اکسیژن محلول، تأثیر بر جوامع کفزی و اضافه برداشت از آب های زیر زمینی) و در نهایت لطمه به خدمات اکوسیستمی می گردد.

ج: گسترش و انتقال بیماری ها:

بیماری ها به عنوان عامل محدود کننده اصلی در اکثر فعالیت های آبزی پروری محسوب می گردند. در واقع بیماری ها نه تنها به دلیل کاهش رشد و افزایش تلفات در جمعیت آبزی ( و نیاز به افزایش نهاده های مرتبط ) بلکه به دلیل هزینه های مرتبط با درمان، کنترل و مدیریت نیز پرهزینه است. برخی از عوامل بیماریزا، همچون مواردی که توسط سازمان جهانی بهداشت دام (OIE) فهرست گردیده، می توانند تأثیرات سوء بر تجارت داشته و امکان صادرات دام و در برخی موارد کالا را به مناطق دیگر یا کشورهای عاری از این عوامل بیماری زا دچار مشکل سازد. علاوه بر این عوامل بیماری زای مرتبط با آبزی پروری  می توانند خطری برای ذخایر وحشی آبزیان محسوب شوند که این موضوع می تواند هم به محیط زیست و هم به آوازه صنعت لطمه وارد کند.

استفاده از رویکرد مدیریتی جامع برای آبزی پروری - رویکردی که صنعت را در مدیریت مناطق ساحلی تلفیق نموده و مبتنی بر اکوسیستم باشد - برای صنعت در راستای مدیریت چالش های فوق و دستیابی به ظرفیت واقعی خود،  به شیوه ای که از نظر اجتماعی و اقتصادی قابل توجیه و از نظر زیست محیطی  نیز پایدار باشد از اهمیت بالایی برخوردار است.

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (قسمت اول)

ترجمه : علی قوام پور

بخش اول

مقدمه

غذاهای دریایی نقش مهمی در امنیت غذایی جهانی ایفا، مواد مغذی ضروری برای تغذیه بیش از یک میلیارد نفر جمعیت روی کره زمین را فراهم و اشتغال جمعیتی بالغ بر 57 میلیون نفر را تأمین می نمایند. از طرفی اهمیت و سهم رو به رشد آبزی پروری در بخش غذاهای دریایی غیرقابل انکار است. آبزی پروری با در بر داشتن سریع ترین رشد در میان سامانه های تولیدغذا در جهان، به منبع اصلی تأمین پروتئین دریائی تبدیل شده و در زمینه تولید غذاهای دریایی برای مصرف مستقیم انسان از  صید از ذخایر دریائی وحشی پیشی گرفته است. راه اندازی این صنعت در بسیاری از مناطق جهان امکان پذیر بوده و با توجه به پایداری آن در مقایسه با سایر روش های تولید غذا، به ویژه از نقطه نظر انتشار کربن، پتانسیل بالایی برای تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز جهان داراست.

اما با وجود سرعت  رشد و پتانسیل  قابل ملاحظه صنعت آبزی پروری، نمی توان آن را فاقد پیامد و یا اثرات نامطلوب بر اکوسیستم دانست. با گسترش سریع آبزی پروری طی سه دهه گذشته  اغلب در محیط هایی دارای مدیریت و یا نظارت سطح پائین، این صنعت چرخه های رونق و رکود متعددی را تجربه نموده و این موضوع به ویژه در بازارهای غربی، به دلیل تأثیرات زیست محیطی مرتبط با آن، موجب سوء شهرت آبزی پروری گردیده است. اثرات زیست محیطی مستقیم آبزی پروری بر اکوسیستم اطراف شامل تخریب زیستگاه های حیاتی (به عنوان مثال جنگل های جنگل های حرّا و تالاب ها)، افزایش بار مواد مغذی (که سبب افت کیفیت آب می شود)، معرفی گونه های مهاجم و نیز گسترش بیماری ها در اسناد مختلف گرد آوری شده است. هرچند این تأثیرات ممکن است پیامدهای ناگواری در بر داشته باشد اما اغلب با مدیریت صحیح و مؤثر قابل پیشگیری بوده و رفع آن ها امکان پذیر خواهد بود. 

بطور معمول، توسعه آبزی پروری به صورت جامع نگر انجام نشده و مدیریت آن تا حد زیادی بر مکان یابی، صدور مجوز، نظارت بر عملکرد و تأثیرات در سطح مزرعه متمرکز بوده است. از چنین منظری، نمی توان دیدگاه مناسبی در زمینه وابستگی آبزی پروری به منابع مشترک (آب و اراضی مورد استفاده) و تأثیر بر اکوسیستمی که این فعالیت در آن انجام می شود حاصل نمود. نه تنها مزارع منفرد در تعامل و رقابت با یکدیگر برای دسترسی به منابع مشترک هستند، بلکه صنعت آبزی پروری نیز این تعامل و رقابت را با سایر کاربران و صنایع برای دستیابی به این منابع مشترک دارا می باشد.

بنابراین، رعایت اصول و مبانی مکانیابی در سطح مزرعه به تنهایی برای کاهش اثرات منفی تجمعی برای تمامی بهره برداران از منابع مشترک کفایت نکرده و اغلب موجب بروز چالش برای این صنعت از طرقی همچون تضاد منافع کاربران، ناتوانی در حفاظت از صنعت در برابر اثرات سوء سایر صنایع و فعالیت ها و محرومیت از مزایای چشمگیر این فعالیت گردیده است.  

بهترین شیوه های مدیریت در آبزی پروری (مقدمه)

راهنمایی برای پیاده سازی رویکرد اکوسیستمی در آبزی پروری اندونزی و سایر مناطق

اقیانوس ها نقش مهمی در تغذیه جمعیت روی سیاره زمین بر عهده دارند، چرا که تخمین زده می شود تا اواسط قرن حاضر حدود نه  میلیارد نفر روی زمین می بایست به منابع تغذیه ای دست پیدا نمایند. در حال حاضر، بخش قابل توجهی از کره زمین به غذاهای دریایی به عنوان منبع اولیه پروتئین حیوانی متکی است و نیمی از غذاهای دریایی که برای مصرف انسان در نظر گرفته می شود، هم اکنون در مزارع آبزی پروری تولید می شود. انتظار می رود با افزایش تقاضا برای غذاهای دریایی، رشد آبزی پروری در دهه های آینده نیز تداوم یابد. با این حال، اکوسیستم ساحلی و اقیانوسی نیز بر اثر توسعه بی ملاحظه در برابر تخریب آسیب پذیر بوده و رشد پایدار در بخش آبزی پروری مستلزم استفاده از بهترین شیوه های مدیریتی است که اثرات مضر زیست محیطی، از دست دادن زیستگاه، کیفیت پایین آب و شیوع بیماری ها را کاهش دهد. اندونزی به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ آبزی پروری در جهان و همچنین کشوری با تنوع زیستی دریایی بالا، توسعه سریع بخش آبزی پروری را طی پنج سال آینده از طریق ایجاد یک برنامه جامع توسعه میان مدت (RPJMN) هدف گذاری نموده که لازم است این روند توسعه به طور کامل و یکپارچه با رویکردهای مبتنی بر ملاحظات اکوسیستمی همراه باشد.

در مشارکت فیمابین سازمان بین المللی حفاظت (CI) ، نهاد همکاری در راستای توسعه پایدار شیلاتی و دانشگاه سانتاباربارا در کالیفرنیا گزارشی در سال 2018 تهیه گردید تا به عنوان زمینه و راهنما برای توسعه آبزی پروری مسئولانه و سازگار با محیط زیست در راستای برنامه جامع توسعه میان مدت کشور اندونزی مورد استناد قرار گیرد.

سه کارگاه آموزشی متشکل از ذینفعان، در جاکارتا، باندونگ، و آمبون برگزار گردید تا در مورد جنبه‌های مرتبط با وضعیت توسعه آبزی پروری در حال و در آینده اطلاع رسانی نموده، نظرات و دیدگاه های کارشناسان و متخصصان ذیربط را در جهت بهبود روش های مدیریت آبزی پروری در اندونزی مورد بحث قرار دهد. در این کارگاه های آموزشی داده های معنادار و مفیدی در زمینه شیوه های بهینه مدیریت در آبزی پروری ارائه شد که در این گزارش منعکس گردیده است.

اکتبر 2018

Ketut Sarjana Putra

معاون سازمان بین المللی حفاظت، اندونزی