مخاطرات ناشی از پساب آبزی پروری (تصویر)
برگرفته از مقاله (بررسی سیستماتیک پساب آبزی پروری: آلاینده ها، اثرات و فناوری های تصفیه، نوشته Xiaojing و همکاران، 2024)
برگرفته از مقاله (بررسی سیستماتیک پساب آبزی پروری: آلاینده ها، اثرات و فناوری های تصفیه، نوشته Xiaojing و همکاران، 2024)
شکوفایی مضر جلبکی (HAB's) پدیده ای است که در آن بعضی گونه های جلبکی، در دریاها، اقیانوس ها، دریاچه ها و رودخانه ها به سرعت رشد و تکثیر می نمایند. این پدیده به دلایلی همچون سمیت برخی گونه ها، آلودگی آب های مورد استفاده و یا حتی متابولیت های ناشی از فساد جلبک های مرده، برای انسان، آبزیان و محیط زیست مضر باشد. در فیلم زیر این پدیده بیشتر توضیح داده شده است. این توضیح لازم است که فیلم ارائه شده در لینک ذیل، به زبان انگلیسی است که تولید زیر نویس توسط مؤسسه Vidubia و اصلاح برخی واژه ها برای تصحیح زیرنویس توسط اینجانب انجام شده است. امیدوارم مورد توجه و استفاده علاقمندان واقع شود.
Silvofishery: سیستم آبزی پروری هماهنگ با محیط زیست
نوشته: Fumio Takashima (دانشگاه شیلات توکیو، ژاپن)
ترجمه: علی قوام پور
ملاحظاتی که می بایست در راه اندازی سامانه Silvofishery مد نظر قرار گیرند به شرح ذیل می باشد:
مشکلات
وضعیت استخرها و دیواره آن ها به دلیل فرسایش دائما در معرض تغییر است. از طرفی، خاک رویشگاه های حرّا نسبتاً سست بوده و از فشردگی کمی برخوردار است (اغلب رسی-ماسه ای با مواد آلی فراوان است). بنابراین شیب دایک باید 1:2 یا 1:1.25 بوده و ضریب فشردگی لایه ها می بایست در حدود 40 درصد باشد. برای پرهیز از نشت آب از دیواره ها، خاک در مرکز دایک باید دارای نفوذپذیری کمی (به عنوان مثال دارای هسته رسی) باشد.
اگرچه یکی از اهداف Silvofishery افزایش درآمد ساکنین محلی است، با این حال حفاظت از رویشگاه های حرا بایستی عمیقاً مورد توجه قرار گیرد. البته در ابتدای راه اندازی این سیستم، با توجه به اینکه درختان حرا هنوز جوان هستند مشکلات کمتری وجود دارد. اما با رشد نهال های حرّا تولید ماهی به دلیل سایه اندازی بر آب (Shading) و نیز حضور شکارچی، تولید ماهی نیز کاهش می یابد. به عنوان مثال حوضچه های پروژه Cilacap طی 4 سال کاملاً با درختان حرا پوشانده شد. به همین دلیل توصیه می شود کاشت نهال ها به تدریج انجام شود. به عنوان مثال، هر شش ماه تا یک سال، صرفاً در 10 تا 15 درصد از سطح مورد نظر نهال غرس شود.
ملاحظات
در مرحله مکان یابی لازم است کیفیت آب، نوع خاک، تغییرات جزر و مدی، ورودی و خروجی آب، گونه های درختان حرا و گیاهان موجود در منطقه، دسترسی به نیروی کار، دسترسی به بازار و مصرف کنندگان محصولات مورد ارزیابی قرار گیرد.
برای احداث سیستم، طراحی، مصالح مناسب، نیروی کار، و مجوزات قانونی می بایست به نحو مناسب تأمین شود.
برای انتخاب گونه مناسب نهال های حرّا، باید به گونه مناسب، کیفیت نهال، قیمت، منبع عرضه و کیفیت حمل و نقل توجه گردد.
در مرحله انتخاب آبزی، لازم است میزان سازگاری، ارزش اقتصادی، بومی و یا غیر بومی بودن گونه و روش تولید لارو مورد توجه واقع شود.
در ملاحظات محیطی و محلی، توجه به مسائلی همچون کمیت و کیفیت آب، قابلیت اتکاء منبع تأمین آب، امکان تامین بچه لارو آبزیان از محیط وحشی و شکارچیان طبیعی (جانوران گوشتخوار) لازم است.
مواردی که می بایست در طول دوره پرورش به آن ها توجه شود عبارتند از: وضعیت رشد و بقا، تغییر در تراکم آبزی، کیفیت آب (مشاهده روزانه)، مقدار کود مصرفی، مدیریت تغذیه، سلامت آبزی، برداشت، فروش، بازدیدکنندگان، حوادث غیرمترقبه و ترازنامه هزینه و درآمد.
و به منظور شناخت جامعه محلی، می بایست بافت جمعیتی، تعداد علاقمندان به راه اندازی این سامانه، وضعیت اشتغال، خدمات و زیر ساخت های موجود در منطقه مورد ارزیابی واقع شود.
Silvofishery: سیستم آبزی پروری هماهنگ با محیط زیست
نوشته: Fumio Takashima (دانشگاه شیلات توکیو، ژاپن)
ترجمه: علی قوام پور
مدیریت سیستم:
الف: کاشت درختان حرّا
در خصوص گونه های مناسب مانگرو برای کاشت در سامانه های Silvofishery اطلاعات اندکی موجود است. معمولا آنچنانکه در پروژه Cilacap نیز دیده می شود، در این سیستم از گونه های Rhizophora sp استفاده می شود.
ب: گونه های اصلی آبزی پرورشی
این گونه ها عبارتند از: خامه ماهی (Chanos chanos)، تیلاپیا (Oreochromis niloticus)، کفال خاکستری (Mugil cephalus)، سی باس آسیائی (Lates sp.)، میگوی ببری سیاه (Penaeus monodon) و خرچنگ گلی (Scylla spp. ).
میگوهای جوان (Juvenile) گونه ببری سیاه معمولا با جزر و مد اما لارو خامه ماهی و تیلاپیا به شکل مصنوعی در استخرها رها سازی می شوند. گاهی اوقات بعضی پرندگان، لاک پشت و مارماهی نیز به عنوان محصولات جانبی از این استخرها برداشت می شود.
ج: مدیریت پارامترهای محیطی
در پروژه Karawang در اندونزی، میزان پارامترهای آب نظیر دما، شفافیت، شوری، نیترات، نیتریت، فسفات، pH، اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن مورد نیاز زیستی (BOD) و مواد آلی تام (TOM) بر اساس جدول ذیل بوده است (جدول1):
جدول1: پارامترهای اندازه گیری شده آب در پروژه Karawang اندونزی
د: تولید آبزی در سیستم Silvofishery
تولید آبزیان در یکی از مجموعه های Silvofishery در اندونزی طی یک سال (در هر هکتار) عبارت بوده است از : خامه ماهی 467 کیلوگرم، تیلاپیا 67 کیلوگرم، میگو 150 کیلوگرم و خرچنگ 20 کیلوگرم، مجموعا 730 کیلوگرم بر هکتار در یک سال. در مجموعه ای دیگر، خامه ماهی تولید شده، 625 کیلوگرم بر هکتار، تیلاپیا 50، میگو 130 و سایر آبزیان، 5 کیلوگرم (مجموع آبزیان تولید شده: 811 کیلوگرم بر هکتار در هر سال) گزارش گردیده است.
Silvofishery: سیستم آبزی پروری هماهنگ با محیط زیست
نوشته: Fumio Takashima (دانشگاه شیلات توکیو، ژاپن)
ترجمه: علی قوام پور
طراحی (نمونه) و مدیریت سیستم Silvofishery (قسمت اول)
احداث استخر
بر اساس طرح استخرها و کانال، زمین مورد نظر ابتدا پاکسازی و سپس علامت گذاری می شود. برای احداث استخرها و کانال لازم است زمین حفر گردد. کانال داخلی (Caren) معمولا گودتر از ورودی و خروجی آب است. برای استخرها لازم است دریچه نیز احداث گردد. گودی منطقه کم عمق تر (Pelataran) در حدود 1 تا 1.25 متر در نظر گرفته می شود. پس از احداث، نهال های حرّا (از گونه هایی همچون Rhizophora ) در منطقه کم عمق ("pelataran") با فاصله حدود 4.5-3 متر در 1.5-1 متر کاشته می شوند. مساحت بخش درخت کاری شده در حدود 80 درصد از کل زمین است. پس از ورود آب به استخرهای حفر شده، ماهی به درون آن ها رها سازی می گردد (شکل 1).
استخرهای Silvofishery در پروژه Cilacap در اندونزی به صورت متوالی و متشکل از دو ردیف ساخته شده است. در اولین ردیف 19 و در دیگری 11 استخر احداث گردیده است. بین ردیف ها کانال اصلی قرار گرفته که آب حوضچه ها را تامین می کند. کانال آب (برای آبگیری و زهکشی) دارای ابعاد زیر است: 6.5-5 متر در قسمت بالا، 4.5-4 متر در کف و 1.6-2 متر عمق. شیب کانال در حدود 7 تا 9 درصد در نظر گرفته شده است.
دریچه اصلی از بتون ساخته شده، 0.85 متر عرض، 1.9 متر طول و 1.9 متر ارتفاع دارد. عرض دایک محل احداث کانال، در قسمت تاج 2 متر و در کف، 4.5 متر است. دریچه ورودی استخرها چوبی است که بدون بازو (Wing) ساخته شده، 0.45 متر عرض و 0.4-0.3 ارتفاع دارد.
شکل 1
Silvofishery: سیستم آبزی پروری هماهنگ با محیط زیست
نوشته: Fumio Takashima (دانشگاه شیلات توکیو، ژاپن)
ترجمه: علی قوام پور
خلاصه ای از تاریخچه سیستم Silvofishery
گفته می شود که سیستم Silvofishery نخستین بار در حدود 50 سال قبل توسط دولت میانمار و برای ایجاد جنگل های مصنوعی (دست کاشت) با هزینه پائین بهره برداری ابداع گردیده است. این سیستم به کشاورزان اجازه می داد تا از زمین به صورت اجاره ای بهره برداری کنند ولی در عوض آن ها را ملزم به کاشت درخت (در مناطق مناسب) می نمود.
پس از آن، Silvofishery در سال 1978 در اندونزی توسط وزارت جنگلداری معرفی شد تا علاقمندان به این سیستم بتوانند در کنار پرورش ماهی و میگو، به کاشت درخت نیز بپردازند. اهداف این سیستم در اندونزی به حداقل رساندن هزینه کاشت درخت (درختان توسط مزرعه داران و پرورش دهندگان کاشته می شوند)، افزایش درآمد آبزی پروران و حفظ جنگل های حرا بوده است. تا سال بیستم پس از معرفی این سیستم به اندونزی، استخرهای الگویی متعددی به صورت Silvofishery در سطح ملی و یا محلی احداث شده است. در اینجا برخی از داده های جالب از دو مزرعه آزمایشی واقع در سگرا آناکان در Cilacap (جاوه غربی، در کنار اقیانوس هند) و مزرعه Cikinon در Karawang (جاوه غربی، در مجاورت دریای جاوه) توضیح داده می شود.
انواع سیستم Silvofishery
اساساً سیستم Silvofishery به دو شکل در اندونزی ساخته می شود. اولین مدل شامل منطقه ای کم عمق موسوم به Caren است که در هنگام جزر در معرض هوا قرار می گیرد و در کنار آن منطقه ای عمیق تر در اطراف Caren که به آن Pelataran می گویند.
نوع دیگر شامل یک آبگیر (یا استخر) در کنار درختان درختان حرّاست. در این مدل، مناطق خشک (رویشگاه حرّا) و آبگیر (استخر) به صورت متناوب قرار گرفته اند.
Silvofishery: سیستم آبزی پروری هماهنگ با محیط زیست
نوشته: Fumio Takashima (دانشگاه شیلات توکیو، ژاپن)
ترجمه: علی قوام پور
Silvofishery در اصل به معنای آبزی پروری هماهنگ و توأم با حفظ و توسعه رویشگاه های حرّا است (کلمه Silva در لاتین به معنای جنگل به کار برده می شود). بعضا این اصطلاح در مقالات مختلف به شکل Aqua Silviculture ثبت شده است. مقاله مروری زیر، ضمن معرفی این سیستم، ملاحظات مختلف را در زمینه های متنوع این سامانه مورد بررسی قرار داده و در بعضی موارد، مطالب تکمیلی از سایر منابع نیز به متن افزوده شده است.
چکیده:
جنگلهای حرا از نظر زیست شناسی و اقتصادی بسیار ارزشمند می باشند با این وجود سالانه، از تعداد آن ها کاسته می شود. معمولاً این رویشگاه ها برای تبدیل به محل سکونت جوامع انسانی و یا آبزی پروری آب شور تخریب می شوند. به منظور جلوگیری از تخریب گسترده جنگلهای حرا، اقداماتی برای احیای آن ها انجام شده که اکثراً به دلیل تعارضات بین کاربران این رویشگاه ها به شکست انجامیده است. برای حل این مشکل، سیستمی موسوم به silvofisheries با هدف بهره برداری در کنار حفظ جنگل های حرّا معرفی شده است. هزینه و بازده این سیستم بسته به مقیاس و گونه های کشت شده و پرورش داده شده متفاوت است.
به منظور حفظ شرایط بهینه در سیستم Silvofishery لازم است موارد ذیل مدّ نظر قرار گیرد:
مکان یابی و طراحی مطلوب، پوشش گیاهی مناسب، ارزش اقتصادی بالای موجودات هدف، کیفیت و کمیت مطلوب آب و شرایط بهینه در پرورش (تراکم مناسب، تغذیه مطلوب و غیره).
مقدمه:
رویشگاه های حرا در امتداد سواحل، از نظر زیست شناختی و اقتصادی حائز اهمیت وافری هستند. این جنگل ها، در مناطق ساحلی، به عنوان محل تخمریزی، نوزادگاهی و مکانی برای تغذیه برای بسیاری از گونه های ماهی و سخت پوستان دارای ارزش بالای اقتصادی نقش حیاتی ایفا می نمایند. علاوه بر این، جنگل های حرا به عنوان سد حفاظتی در برابر طوفان، سیل و فرسایش خاک نیز عمل مطرح می باشند. از درختان موجود در این رویشگاه ها می توان برای تهیه زغال چوب، مصالح ساختمانی و رنگ آمیزی چرم استفاده نمود.
سطح این رویشگاه ها همه ساله در حال کاهش است و اغلب از اراضی مربوط به آن ها جهت سکونت گاه جوامع انسانی و تبدیل به مزارع آبزی پروری استفاده می شود. تخریب جنگلهای حرا تأثیر زیادی بر فعالیت صید در سواحل و کاهش صید ماهی و میگو داشته است. علاوه بر این، Kapetsky (1987) با اشاره به تغییر الگوی تولیدات شیلاتی از ریزه خواری به پلانکتون خواری در سواحل، به تأثیر بزرگ تخریب جنگل های حرّا در این خصوص اشاره نموده است.
احیای جنگل های حرا در برخی از کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری انجام گرفته، اما این اقدامات به دلیل تعارض منافع در استفاده از اراضی به عنوان سکونتگاه های انسانی، کشاورزی، آبزی پروری و یا صنایع، همیشه با موفقیت همراه نبوده است. به همین دلیل و برای حل چنین چالش هایی، سیستمی تحت عنوان Silvofishery که سعی در توأم نمودن کاربری با حفاظت از جنگل های حرّا را داشته معرفی شده است.
تعریف Silvofishery
در لغت نامه وبستر، Silvoculture به عنوان مرحله ای از جنگلداری که مبتنی بر ایجاد، توسعه، مراقبت و کشت درختان جنگلی است، تعریف شده است. بر این اساس سیستم منحصر به فرد آبزی پروری که امکان پرورش آبزیان را با درختان حرّا در یک استخر فراهم می کند را، در اندونزی Silvofishery می نامند. در زبان محلی کشور اندونزی، به این سیستم tambak tumpangsari به معنی استخر آب لب شور با چند محصول نیز گفته می شود (Tambak به معنی حوضچه و Tumpangsari به معنی کشت مخلوط).
سرویسی که هدفش ارائه اولین سیستم پایش کیفیت آب از طریق ارسال اطلاعات زمین به فضا در جهان است و از جمله خدمات آن می توان به هشدار بروز شکوفائی جلبک های مضر به آبزی پروران اشاره نمود از امروز (دوم فروردین ماه 1402) در استرالیا راه اندازی شد.
این سیستم به نام "AquaWatch استرالیا" موسوم بوده و توسط آژانس ملی علوم این کشور ایجاد شده است. هدف از راه اندازی سیستم AquaWatch (پس از عملیاتی شدن کامل پروژه)، پیش بینی و به روز رسانی تقریبا هم زمان خدمات هواشناسی با کاربرد در کیفیت آب می باشد. سیستم یاد شده با استفاده از شبکه ای گسترده از ماهواره های پایش زمین در کنار حسگرهای آب، مدیریت بهتر کیفیت آب را با هشدار به موقع در زمینه شکوفایی مضر جلبکی (HAB’s)، آلودگی روان آب ها و انواع فاضلاب ممکن خواهد ساخت. CSIRO ( سازمان پژوهش های علمی و صنعتی مشترک المنافع) با مشارکت بنیاد SmartSat CRC با سرمایه گذاری اولیه 83 میلیون دلار جهت طراحی و توسعه سیستم AquaWatch، ارتباط بخش تحقیقات، دولت و صنعت را میسر نموده است.
(منبع: the fish site)