شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش دوم)

به منظور حفظ کیفیت آب در سطح مطلوب، اطلاع از وضعیت موجود در خصوص هر پارامتر، امری بدیهی است. پایش منظم پارامترهای کیفی آب، جزئی اساسی از مدیریت مزرعه در جهت حفظ کیفیت آب استخر در سطح استاندارد شمرده می شود.    با اندازه گیری منظم عوامل و شاخص های کیفی آب ، می توان از مواردی که منجر به اختلال در وضعیت مطلوب محیط زندگی میگوها مطلع گردیده و برای رفع مشکل، در زمان مناسب اقدام نمود.

در این رابطه، توصیه می شود ابزارها و تجهیزات اندازه گیری پارامترهای کیفی آب در ابتدای دوره پرورش کالیبره شوند تا از بروز خطاهای احتمالی در خلال پرورش پیشگیری شود. جدول زیر می تواند به عنوان راهنمایی مناسب برای اندازه گیری عوامل گوناگون کیفی آب مورد استفاده قرار گیرد.

شش توصیه برای مدیریت کیفیت آب در مزارع پرورش میگو (بخش نخست)

حفظ کیفیت آب در پرورش میگو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مدیریت مناسب آب، شرایط مطلوب جهت رشد میگوها و پیشگیری از بروز بیماری ها را فراهم می سازد. از طرفی با کاهش مضرات ناشی از تخلیه پساب مزارع به محیط اطراف، ریسک زیست محیطی و بوم شناختی ناشی از این موضوع را تا حد زیادی کاهش خواهد داد. در اینجا، شش توصیه در خصوص روش های مدیریت آب در مزارع پرورش میگو به نقل از مطلبی تحت عنوان " شش توصیه برای مدیریت کیفی آب در پرورش میگو" که در تاریخ 10 مارس 2021 در وب سایت The Fish Site منتشر گردیده، به حضور بازدید کنندگان تقدیم می گردد.

توصیه اول: 

پارامترهای کیفی آب را در محدوده مطلوب برای رشد میگو حفظ کنید

کیفیت آب در استخرهای پرورش میگو توسط عوامل مختلفی قابل شناسائی می باشد. برای اینکه کیفیت آب در این استخرها حفظ شود، لازم است از مطمئن شوید این پارامترها در محدوده مطلوب قرار گرفته اند. این پارامترها عبارتند از :

دما، اکسیژن محلول، pH، شوری، قلیائیت، TSS، مواد شیمیائی نیتروژن دار (نیتروژن تام آمونیاکی، آمونیاک غیر یونیزه، نیتریت و نیترات)، جمعیت فیتوپلانکتونی، سختی و ویبریو.

جدول ذیل، برای شناسائی محدوده ایده آل در خصوص هر پارامتر، راهنمای مناسبی است. در نظر داشته باشید مقادیر مندرج در این جدول، مطلق نبوده و متناسب با موقعیت مزرعه، آب و هوا و زیر ساخت ها ممکن است تفاوت هایی داشته باشد.

 

 

ایجاد کف در سطح آب استخرهای پرورش میگو

در استخرهای پرورش میگو، در زمان فعالیت هواده ها، اغلب می توان توده یا لایه های کف سفید را مشاهده نمود که بر روی آب مانده و از بین نمی روند. این نوع کف نشان دهنده رسوبات معلق در ستون آب همچون جلبک های مرده، مواد آلی ناشی از غذای خورده نشده و دفعی، باکتری های رشته ای، ذرات خاک و سایر جامدات معلق می باشد. رنگ کف موجود در آب استخرهای پرورش می تواند بسته به عامل ایجاد کننده آن، سفید، زرد مایل به قهوه ای و یا سبز باشد.

اگر در هنگام فعالیت هواده ها، حجم زیادی از کف بر روی آب استخر مشاهده شود، این موضوع می تواند شاخص افت کیفیت آب استخر باشد و اگر به خوبی مدیریت نشده و عامل ایجاد کف تولید شده به موقع برطرف نگردد، ممکن است منجر به بروز اختلال های تنفسی (ناشی از گرفتگی آبشش)، کاهش تغذیه و کندی رشد شود.

ممکن است عامل کف ایجاد شده، لجن موجود در بستر باشد. این ترکیبات، با تولید سولفید هیدروژن و آمونیاک، موجب بروز سمّیت برای میگوها شوند.

بنابراین لازم است کف ایجاد شده در استخر به موقع خارج شده و عامل ایجاد آن برطرف گردد.

برای این کار ضروری است کف تولید شده و شناور در حاشیه به نحو مناسبی از استخر خارج شود، لب لب شناور بر سطح استخر از آن بیرون آورده شود، تعویض آب به میزان حداقل 20 درصد انجام شود، با بررسی وضعیت میگو و غذای باقیمانده در سینی های غذادهی نسبت به تنظیم مقدار غذا اقدام گردد، علاوه بر بکارگیری هواده ، با استفاده از ترکیبات بهبود دهنده آب و تولید کننده اکسیژن، اکسیداسیون لجن بستر به نحوی انجام شود که اکسیژن محلول در آب و لایه مجاور بستر حداقل به میزان 4 میلی گرم بر لیتر باشد، با افزودن آهک به آب به ویژه در حاشیه ها و نقاط کور استخر، pH در محدوده 7.5 تا 8.3 حفظ گردد، از پروبیوتیک های مناسب استفاده و از ویتامین ها و مواد معدنی مناسب در غذای میگو به کار برده شود. علاوه بر این لازم است دائما pH قلیائیت، ORP و اکسیژن محلول پایش گردد تا در زمان مناسب نسبت به پیشگیری و رفع مشکل اقدام شود. در این زمینه پیشنهاد شده به منظور خارج ساختن مطلوب پسماند از محیط پرورش، خروجی مرکزی در استخرها احداث گردد.

لینک مطلب

10 توصیه برای پرورش میگوی موفق (قسمت سوم)

حفظ قلیائیت در محدوده مناسب

قلیائیت از جمله عوامل بسیار با اهمیت کیفی در مدیریت آب استخرهای پرورش به شمار می رود چرا که مستقیما بر تغییرات pH و ترکیب جمعیت باکتریائی محیط استخراثرگذار است. توصیه می شود قلیائیت آب استخر در محدوده 120 تا 150 میلی گرم بر لیتر حفظ شود. این کار با استفاده از ترکیباتی همچون NaHCO₃، KHCO₃، Na₂CO₃، CaCO₃ و CaMg(CO₃)₂ قابل انجام است. بهتر است مواد بهبود دهنده قلیائیت به صورت منظم و دوره ای در آب استخر استفاده شود تا اینکه تنها در مواقع بروز مشکل در این پارامتر مورد استفاده قرار گیرند. البته باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که در هربار اصلاح قلیائیت، مقدار بهبود دهنده نمی بایست از 20 پی پی ام بیشتر باشد. با دانستن مقدار فعلی قلیائیت و میزان قلیائیت هدف می توان میزان بیکربنات مورد نیاز را بر اساس فرمول ذیل محاسبه نمود:

مقدار بیکربنات مورد نیاز = (قلیائیت هدف منهای قلیائیت مشاهده شده فعلی) * 2

پیشنهاد می شود اصلاح قلیائیت در آب در ساعات اولیه صبح انجام شود .

"ادامه دارد"

جدول سختی آب

در جدول زیر، انواع آب از نظر درجات سختی بر اساس میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم تشریح گردیده است (با تشکر از جناب مهندس موسی زاده بابت ارسال اطلاعات):

در توضیح تصویر فوق لازم است یادآوری شود که GPG مخفف Grains Per Gallon بوده و هر GPG بنا به فرض معادل64.8 میلی گرم کربنات کلسیم در یک گالن آب (3.7 لیتر) و یا  17.1 میلی گرم کربنات کلسیم در یک لیتر آب می باشد.

0-75 پی پی ام	آب نرم
75-150 پی پی ام	آب سخت (برای آب های شور)
150-300 پی پی ام	آب سخت
بیش از 300 پی پی ام	آب خیلی سخت
سختی مناسب آب در استخرهای پرورش میگو بین 20 تا 150 پی پی ام توصیه شده است.

مبانی احداث توالت میگو و خروجی مرکزی

استخرهای آبزی پروری دارای اکوسیستم پویا و پیچیده ای می باشند که پرورش موجود هدف و ارگانیسم پرورشی به شیوه مطلوب در آنها صرفاً در صورت مدیریت مناسب چرخه مواد مغذی و پسماندهای دفعی موجود در بستر میسّر خواهد بود.

به منظور مدیریت بار مواد آلی بستر و بهینه سازی نرخ تجزیه این مواد، روش های متنوع فیزیکی، شیمیائی و زیستی( بیولوژیک) مورد استفاده قرار می گیرد که از آن جمله می توان به تعویض آب، لای برداری، هوادهی، آیش مزارع در بین دو دوره پرورش، آهک و غیره اشاره نمود.

در این رابطه، در سال های اخیر، مفهوم نوینی با عنوان " توالت میگو" یا "خروجی مرکزی" نیز توسط آبزی پروران به کار گرفته شده است.

لینک ذیل ترجمه متنی است که در سال 2018 در نشریه Aqua International به چاپ رسیده و در خصوص مفهوم توالت میگو و مبانی احداث آن توضیح داده است. امیدوارم مطالعه این مطلب، مورد توجه علاقمندان و بازدیدکنندگان محترم وبلاگ واقع شود:

لینک دانلود

اختلال در دفاع ایمنی موکوسی توسط آمونیاک و نیتریت در میگوی وانامی

دیواره روده در تمامی جانوران نقش پر اهمیتی در زمینه دفاع ایمنی ایفا می نماید. این نقش در میگوها نیز بسیار حیاتی شناخته شده بطوریکه این بخش، خط مقدم دفاع ایمنی میگوها محسوب می شود. دفاع موکوسی، اساسی ترین سد مقاومت صورت گرفته در این بافت بر شمرده می شود.

در تحقیقی که در سال 2017 در کشور چین انجام شده ( مجله Fish and Shellfish Immunology ) محققین نتیجه گرفتند، این سد ایمنی، با افزایش آمونیاک و نیتریت در محیط مختل شده و مقاومت میگوی لیتوپنئوس وانامی در مقابل بیماری را کاهش می دهد. این مطالعه که در دو سطح مولکولی( بررسی ژنتیکی در خصوص فعالیت ژن تولید کننده موکوس) و باکتریایی( بررسی تغییرات ایجاد شده در ترکیب و تنوع جمعیت باکتریایی روده میگوهای تحت بررسی) انجام گرفت، بیانگر اهمیت مدیریت محیط استخر در هنگام کار در کنار بیماری است .

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش چهارم)

شوری

مراد از شوری ، غلظت کلِّ یون های موجود در آب است . عمده ترین یونهای سهیم در ایجاد شوری آب عبارتند از : کلسیم ، منیزیم ، سدیم ، پتاسیم ، بیکربنات ، کلرید و سولفات . واحد شوری را غالباً به صورت گرم در لیتر یا بخش در هزار ( ppt) بیان می کنند .

برای گونه های مختلف آبزیان پرورشی ، شوری های مختلف و متنوعی به عنوان شوری مطلوب ( بهینه یا Optimum)  تعریف شده است . در مقادیر بالاتر و یا پائین تر از شوری تعریف شده مطلوب ، آبزی لازم است با صرف انرژی و تغییر در ساختارهای بافتی خود اقدام به مقاومت در برابر تغییر نموده و به این ترتیب از دامنه رشد قابل انتظار دور گردد . بعضاً در مواردی که این تغییرات در شوری محیط ، ناگهانی بوده  و یا فراتر از دامنه تحمل باشد ، مرگ آبزی رقم خواهد خورد .

شوری ، از جمله عواملی است که در مرحله مکان یابی جهت آبزی پروری مورد بررسی قرار داده می شود چرا که تنظیم شوری مناسب در مزارع بزرگ با حجم بالای آب مورد نیاز پرورش ، در اغلب موارد فاقد توجیه اقتصادی بوده و بسیار چالش برانگیز است . در طول دوره پرورش نیز ، هرچند شوری آب ورودی به استخر ، تعیین کننده اصلی شوری پرورش است با این حال ، عواملی نظیر تبخیر و ترکیبات ورودی به استخر از طریق مواد بهبود دهنده کیفیت و یا مواد خوراکی ، و در مکان هایی که بارندگی در طول دوره پرورش در آن ها محتمل است ، ایجاد رقت در آب استخر ، این شوری اولیه را تغییر خواهند داد .

در مناطق خشک و بیابانی ، شدت تبخیر روزانه به حدّی است که نیاز به جایگزینی آب تبخیر شده از استخر را به منظور مقابله با افزایش شوری ناگزیر می سازد . علاوه بر تأثیر مستقیم شوری بر روند سوخت و ساز موجود پرورشی ، این عامل ، قادر است به طور غیر مستقیم بر سایر عوامل حیاتی در طول دوره پرورش نیز مؤثر باشد . افزایش شوری سبب کاهش اکسیژن محلول در آب می گردد . از طرفی ، برخی از عوامل بیماریزا ، در شوری های بالاتر ، فاقد قدرت بیماریزایی شدید بوده و یا برعکس ، تنها در شوری های بالا قادر به بروز بیماریزایی می باشند . بعضی گونه های جلبکی نیز تنها در شوری های خاصی قادر به شکوفایی بوده و از طرفی ، افزایش یا کاهش شوری بر میزان تأثیر برخی مواد که به طور معمول جهت بهبود کیفیت ، به آب استخر افزوده می شوند ، مؤثر می باشد . از طرف دیگر ، سهم آمونیاک غیر یونیزه ( سمّی ) درکلِّ نیتروژن آمونیاکی تولید شده ، در شوری های بالاتر کاهش می یابد .تأثیر شوری بر جذب انرژی از غذای داده شده نیز در مطالعات محققین کاملاً اثبات شده است . به این ترتیب که با افزایش شوری ، مقدار انرژی که از طریق غذا در دسترس آبزی قرار می گیرد کاهش می یابد .

معمولاً در مزارع پرورش موجود در مناطق گرم و خشک ( نظیر سواحل شمال و شمال غربی خلیج فارس در ایران ) رایج ترین روش مقابله با افزایش شوری ، جایگزین ساختن آب از طریق تعویض نوبتی است . این مسأله به نوبه خود می تواند مدیریت مزرعه را در استفاده از تعویض آب به عنوان ابزار مدیریتی جهت رفع چالش هایی همچون کمبود اکسیژن ، اصلاح بستر ، تنظیم تراکم پلانکتونی و ... دشوار سازد . از این رو لازم است در کنار روش های رایج ، از تمهیداتی نظیر کاهش 5 تا 10 درصد از میزان غذای داده شده ، هوادهی استخرها در ساعات گرم روز ، افزایش ارتفاع آب استخرها در شرایط دمای بالا نیز بهره گرفت .

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش سوم)

دما

دما مهم ترین عامل فیزیکو شیمیایی تأثیر گذار بر سایر عوامل در استخرهای آبزی پروری است . دما بر تولیدات طبیعی استخر ، میزان اکسیژن محلول در آب ، سمّیت آمونیاکی ، شدت سوخت و ساز بدن میگو و شدت تنفس ، سرعت رشد و تکثیر باکتری های بیماریزا ، سرعت تجزیه مواد آلی و ... مؤثر می باشد و با توجه به اینکه در استخرهای بزرگ ، کنترل دما از طریق سرمایش و گرمایش کمتر دارای توجیه اقتصادی است ، به این ترتیب اهمیت دما در تعیین گونه و دوره پرورش  دوچندان می گردد .

اگرچه معمولاً دامنه تحمل دمایی آبزیان مختلف،  بسیار گسترده تعریف می شود اما ، به منظور موفقیت در پرورش گونه مشخص آبزی ، توجه پرورش دهنده می بایست به دامنه دمای مطلوب ( اپتیموم ) برای گونه مورد نظر معطوف باشد .

از جمله اثرات سوء نوسانات شدید دما بر میگوهای پرورشی می توان به موارد زیر اشاره نمود :

-        کاهش اشتها در دامنه های پائین و بالای محدوده تحمل موجود ( به عنوان مثال میگوی وانامی در دمای پائینتر از 18 و بالاتر از 35 درجه سانتیگرد )

-        افزایش ریسک بیماری

-        افزایش سرعت تجزیه مواد آلی و تولید ترکیبات مضر در دمای بالا

-        افزایش ریسک غلبه جلبک های مضر همچون جلبک های سبز- آبی در دمای بالا

-        کاهش حلالیت اکسیژن در آب استخر در دمای بالا

-        افزایش سمّیت آمونیاک در آب استخر و تحریک به پوست اندازی در دمای بالا

-        تشدید مصرف اکسیژن توسط رسوبات ، پلانکتون ها و میگو در دمای بالا

-        افزایش ریسک بروز بیماری های خطرناکی همچون لکه سفید ویروسی در اثر نوسانات شدید دمای آب

-        لایه بندی دمایی آب و احتباس آب دارای اکسیژن کم در لایه تحتانی و سردتر ( محل استقرار میگو ها ) در ساعات گرم روز

-        کاهش جمعیت پلانکتونی بر اثر افزایش شدید دما در لایه های سطحی ( محل نفوذ خورشید )

-        کاهش جذب مواد غذایی به دلیل افزایش سرعت دفع میگو ها در دمای بالا

در این خصوص به منظور مقابله با اثرات سوء به ویژه افزایش دما ، افزایش ارتفاع آبگیری ، هوادهی جهت برهم زدن لایه بندی دمایی ، تعویض آب به شیوه Flow Through ( سرریز ) ، تنظیم میزان غذا و درصد غذادهی روزانه با توجه به دمای آب ، استفاده از نهاده های غذایی مطلوب و دارای جذب مناسب ، رعایت اصول ایمنی زیستی ، استفاده از مواد بهبود دهنده کیفی آب و خاک در دماهای بحرانی ، استفاده از پروبیوتیک مناسب و پاکسازی محیط بستر با استفاده از روش تعویض آب شدید در ساعات خنک تر روز و ایجاد تلاطم و رانش ذرات لجنی بستر به سمت خروجی ( از طریق لگدکوب و ...) توصیه شده است .

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش سوم)

آمونیاک

ماده اصلی دفعی در آبزیان ، نظیر ماهی و میگو ، آمونیاک است . برخی از ماهی ها ، مقادیر زیادی از ماده دفعی خود را به شکل اوره دفع می کنند با این حال این ترکیب نیز در محیط آبی ، هیدرولیز شده و به آمونیاک تبدیل می شود . علاوه بر این ، یکی از مسیرهای تولید آمونیاک در استخرهای پرورش ، تجزیه مواد پروتئینی  و سایر مواد آلی نیتروژن دار در محیط است . افزایش میزان آمونیاک ( غیر یونیزه یا NH3) در محیط استخر ، عاملی نامطلوب به شمار می آید چرا که برای میگو ( و ماهی ها ) سمّی و خطرناک می باشد .

چنین برآورد شده که به ازاء هر کیلوگرم غذای دارای 25 تا 40 درصد پروتئین ، به طور متوسط در حدود 0.03 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی ( به صورت مواد دفعی ) وارد آب استخر می گردد . به عبارتی ، در یک استخر 1 هکتاری با یک متر عمق آبگیری ، هرگاه به میزان 50 کیلوگرم در روز غذادهی انجام شود ، در حدود 1.5 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی تولید می گردد . این میزان معادل 0.15 میلیگرم بر لیتر ( روزانه ) آمونیاک می باشد . در شرایطی که حذف آمونیاک از محیط استخر به خوبی انجام نشود ، تجمع روزانه این حجم از آمونیاک مشکل ساز خواهد بود . اما بیشترین میزان جذب آمونیاک از طریق فیتوپلانکتون ها صورت می پذیرد بنابراین بخش اعظم این ترکیب در خلال فتوسنتز مصرف می شود . از طرفی ، باکتری های شوره گذار طی عمل نیتریفیکاسیون ( شوره گذاری ) به تولید موادی با سمّیت کمتر ، حاصل از تجزیه آمونیاک اقدام می کنند ( تولید نیتریت از آمونیاک توسط نیتروزوموناس و نیترات از نیتریت توسط نیتروباکترها ) .

آمونیاک در آب استخر به دو شکل یونیزه ( NH₄⁺  غیر سمّی یا آمونیوم  ) و غیر یونیزه ( NH₃ سمّی که اغلب به شکل آمونیاک مصطلح است ) وجود دارد . غلظت آمونیاک تام ، همواره به شکل مجموع این دو شکل ( یونیزه و غیر یونیزه ) عنوان می شود ولی باید توجه داشت ، افزایش سهم آمونیاک سمّی در آمونیاک تام ، بستگی مستقیم به دما و pH دارد و در واقع افزایش pH و دما ، سبب افزایش سهم آمونیاک سمّی ( غیر یونیزه یا NH₃) در تعادل NH₃/NH₄⁺ خواهد گردید .

به منظور کنترل و کاهش آمونیاک تولید شده در استخر می بایست ابتدا منشأ تولید این ترکیب در محیط استخر پرورش به درستی تعیین شود . با این حال از  جمله اقدامات اساسی در این زمینه عبارتند از :

-        آماده سازی مناسب بستر استخر

-        تنظیم غذا به نحوی که غذای خورده نشده وارد شده به محیط استخر در حداقل مقدار ممکن باشد  

-        استفاده از غذای دارای حداکثر درصد پروتئین قابل هضم

-        پرهیز از ایجاد شرایط مناسب جهت ایجاد لب لب در بستر استخر

-        کاهش شرایط ایجاد لایه بی هوازی در بستر استخر

-        استفاده مناسب از هوادهی

-        استفاده از پروبیوتیک های مناسب به نحوی که آمونیاک موجود در محیط به سرعت وارد چرخه نیتریفیکاسیون گردد .

-        ایجاد شکوفایی جلبکی مطلوب به منظور مصرف آمونیاک تولید شده

-        تعویض آب ، استفاده از منابع کربنی مناسب ( نظیر ملاس ) به منظور تغییر درpH ( کاهش درصد آمونیاک غیر یونیزه محیط ) و نیز تعادل C:N ، تحریک رشد باکتری های هتروتروف و تجزیه سریع تر مواد آلی