راهکارهایی برای بهبود وضعیت صنعت پرورش میگو (از ویتنام تا ایران)

امروز در یکی از مجلات آبزی پروری ویتنامی، متنی رو خوندم در ارتباط با تفاوت قیمت تمام شده میگو با اکوادور که در این رابطه دلایلی رو عنوان کرده بود. در این متن به دلایلی همچون سطح زیر کشت بالا در این کشور، نقش واسطه ها در افزایش قیمت نهاده ها در کشور ویتنام، کیفیت مطلوب پست لاروهای مقاوم نسبت به بیماری (به ویژه در برابر بیماری لکه سفید) و البته سیستم مبتنی بر تراکم پائین در اکوادور که به دلیل اتکاء بخشی از تغذیه میگو بر تولیدات طبیعی استخر، می توان غذاهای با پروتئین جیره پائین تر را در آن بکار گرفت (هرچند این دلیل در همان متن مورد بحث و تردید قرار گرفته است) اشاره شده بود.

اما نکته قابل توجه راهکارهایی بود که در پایان مطلب در دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت به آن ها اشاره شده و در اینجا بیشتر به آن خواهم پرداخت.

ابتدا به راهکارهای کوتاه مدت اشاره شده است:

1. تمرکز بر ایجاد مدلی موفق برای پرورش در استخرهای خاکی از جمله در زمینه طراحی مزرعه و استخر پرورش، احداث حوضچه رسوبگیر و سیستم های فرآوری آب ورودی، پوشش دار کردن استخرها (این مورد به صورتی بندی جداگانه در انتهای راهکارهای کوتاه مدت نیز ذکر شده)، اقدامات مبتنی بر امنیت زیستی به منظور بهبود تولید در این استخرها   

در این خصوص (تغییر ساختار) از چند سال قبل و به همت اداره کل شیلات و اتحادیه تولید و تجارت آبزیان در استان هرمزگان نشست های ملی بسیار خوب و تا حد زیادی تأثیر گذار انجام شده که تداوم این نشست ها می تونه چهره صنعت پرورش میگو را آنچنان که باید، تغییر داده و به سمت ارتقاء بهره وری هدایت کنه.

2. آموزش و ارائه مدل موفق تولید در استخرهای خاکی برای مزرعه داران خرد در قالب گروه های پرورش دهنده منطقه ای و محلی.

شاید تعریف مزرعه داران و پرورش دهندگان خرد، آنچنان که در این متن بهش اشاره شده، حتی قابل تعمیم به مالکین مزارع 20 و 10 هکتاری در کشور هم باشه و این گروه از پرورش دهندگان را هم بتوان در این طبقه دسته بندی کرد. در این صورت، آموزش ها می بایست به صورت میدانی و منطقه ای، چیزی شبیه به آنچه طی سالهای قبل به عنوان دوره های آموزشی و ترویجی توسط پژوهشکده های زیر مجموعه مؤسسه تحقیقات شیلاتی انجام می شد تداوم پیدا نموده و نکته مهم تر اینکه، اعتبار مورد نیاز برای این دوره ها تأمین بشه.

3. ایجاد گروه های متشکل از پرورش دهندگان میگو به منظور مذاکره برای تهیه نهاده ها (پست لارو، خوراک و ...) با قیمت پایین تر و همچنین تأمین تسهیلات برای پرورش دهندگان.

به نظر می رسه این راهکار مستلزم ایجاد تشکل های واقعی (خودجوش) دارای توان چانه زنی و البته قابلیت های فنی باشه و در کنار اون می بایست تمامی پتانسیل های موجود اقتصادی، کارشناسی و نهادی در نظر گرفته و از آن ها استفاده بشه.

راهکارهای بلند مدت:

1. وارد نمودن جمعیت های میگو اصلاح شده مقاوم نسبت به بیماری و کنترل کیفیت پست لارو  

همانگونه که اغلب شما اطلاع دارید، موضوع کنترل کیفیت پست لارو از سال ها قبل در محافل و مجامع مختلف مورد تأکید قرار داشته و دارد. همچنین تولید مولدین مقاوم/ دارای تحمل بالا نسبت به بیماری از سالها قبل مورد تقاضای دست اندرکاران صنعت بود ولی به دلایل بهداشتی توسط نهاد ناظر بهداشتی (سازمان دامپزشکی) با این درخواست موافقت نمی شد. با این حال طی روزهای اخیر این راهکار، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و امیدواریم پروتکل اجرایی آن در آینده نزدیک تدوین بشه.

2. احداث سیستم تامین آب و زهکشی مناسب در مناطق کلیدی پرورش میگو.

شاید آنچه از این راهکار، بیشتر برای پرورش میگو در ایران بتوان بهره گرفت، بهبود ساختار آبرسانی و زهکشی در سایت های فعال باشه چرا که به ظاهر تمام مجتمع ها دارای این سیستم هستند اما به نظر می رسه جریانات آبی منطقه ای و محلی  سبب اختلاط زهکش با آب ورودی به مجتمع ها می شه و از این بابت، مزارع پرورش، با خطر بسیار اساسی مواجه هستند. البته این موضوع باید توسط اهل فن مورد بررسی و راستی آزمایی واقعی قرار بگیره. در کنار این موضوع، لزوم توجه به سهم زهکش ها در انتقال آلودگی، می بایست به تدریج، موجب طراحی زهکش های مجزا برای مزارع مجاور یکدیگر بشه.

3. برنامه ریزی و طراحی مناسب برای تدوین مدل های منطقه ای پرورش متناسب با مزیت ها و شرایط طبیعی و اقلیمی  

در متن اصلی، مواردی همچون روش پرورش میگو در رویشگاه های حرّا، پرورش میگو در شالیزار و پرورش در استخرهای لاینر شده را مورد توجه قرار گرفته اما پرورش متناسب با مزیت ها و شرایط طبیعی و اقلیمی، یکی از موارد تقریبا مغفول مانده در صنعت پرورش میگو کشور ما نیز بوده و هست. به نظر می رسه اینکه دیده می شه مزارع خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و حتی استان گلستان نعل به نعل مشابه یکدیگر طراحی شده نشان از همین عدم توجه به شرایط متفاوت طبیعی و اقلیمی (منطقه جزر و مدی، میزان تبخیر، پروفایل خاک و ...) در این مناطق داشته است.

4. ایجاد تشکل ها و تعاونی های پرورش دهندگان در هر منطقه و ارتباط آن ها با زنجیره های ارزش
5. ایجاد مراکز آموزش و انتقال دانش در هر استان که در آن کارشناسان علمی- تجربی، کارشناسان میدانی آبزی پروری و مدیران موفق مزارع پرورش میگو برای آموزش، انتقال دانش و به اشتراک گذاری تجربیات به پرورش دهندگان اقدام کنند. 

به نظرم جالبه که این راهکار بیش از آن که برای ما در ایران، یک هدف تلقی بشه، به نوعی خاطره است. شیلات در ابتدای ظهور و پویائی این صنعت، مراکز آموزش و ترویج در تمام سایت های کلیدی هر استان احداث و راه اندازی کرد. اما به مرور زمان، این مراکز به سازمان ها و نهادهایی واگذار شد که به صورت موازی (و یا جایگزین) قرار بود همان فعالیت ها را داشته باشند ولی متأسفانه این قرار، در همان حدّ قرار باقی ماند. در حال حاضر این مراکز همه کاری می کنند بجز آموزش و ترویج. امید داریم دوباره همان کاربری به مراکز آموزش و ترویج برگرده و مجدداً شاهد استقرار و فعالیت های میدانی کارشناسان بخش آبزی پروری در مجتمع ها باشیم.

مقاله مروری: آیا پرورش فوق متراکم میگو راه حلی مناسب برای تولید و صادرات پایدار است؟

نوشته:            Tram Anh Thi Nguyen, Kim Anh Thi Nguyen  و Curtis Jolly

نشریه MDPI (Multidisciplinary Digital Publishing Institute)، سپتامبر 2019

ترجمه: علی قوام پور

در سال 2012، صادرات میگو به دلیل سندرم مرگ زودرس (EMS) که به آن سندرم نکروز حاد هپاتوپانکرآس نیز گفته می شود، به دلیل کاهش تولید، 6.6 درصد کاهش یافت. اما در سال 2013، برای اولین بار در تاریخ، صادرات میگوی ویتنام به بیش از 3 میلیارد دلار رسید. در رسیدن به این جایگاه، کاهش عرضه جهانی میگو به دلیل EMS، افزایش قیمت جهانی این محصول، افزایش تقاضا برای میگوی وانامی و افزایش تولید این میگو در کشور ویتنام در سال 2013 از عمده ترین عوامل محسوب می شوند.

در سال 2014، صادرات میگو با رشد 26.9 درصدی نسبت به سال 2013 حرکت صعودی خود را ادامه داده و به میزان 3.95 میلیارد دلار بالغ گردید. رشد ده ساله (2017-2008) ارزش صادرات میگوی کشور ویتنام نرخ قابل ملاحظه 137 درصد بوده است. در سال 2017، سطح زیر کشت و تولید میگوی پرورشی در ویتنام به بالاترین سطح خود رسید (شکل2). اما نوسانات صادرات میگو به اتحادیه اروپا باعث بروز نگرانی در خصوص پایداری تولید طی سالهای قبل شده است. در این مقاله، پایداری تولید و بازار در خصوص میگوی وانامی در ویتنام مورد ارزیابی قرار گرفته است چرا که تولید کنندگان این میگو تلاش می کنند تا عملکرد تولید در هکتار را برای نیل به اهداف تعیین شده توسط دولت افزایش دهند.

 

مقاله مروری: آیا پرورش فوق متراکم میگو راه حلی مناسب برای تولید و صادرات پایدار است؟ (قسمت دوم)

نوشته:            Tram Anh Thi Nguyen, Kim Anh Thi Nguyen  و Curtis Jolly

نشریه MDPI (Multidisciplinary Digital Publishing Institute)، سپتامبر 2019

ترجمه: علی قوام پور

پرورش میگو در مساحتی قریب به 700000 هکتار با دو گونه  میگوی پای سفید غربی (Litopenaeus vannamei) و میگوی ببری سیاه (Penaeus monodon)، به عنوان گونه بومی پرورشی در کشور ویتنام از سال ها پیش در حال انجام است. میگوی وانامی (پاسفید غربی) پس از آزمایشات انجام شده در مزارع پایلوت در سال 2002 و به واسطه قابلیت هایی همچون بهره وری بالا، رشد سریع، مقاومت بالا در برابر بیماری و استقامت مناسب در برابر تغییرات محیطی وارد سامانه های پرورشی در این کشور شد. از آن سال به بعد تولید میگوی وانامی به طور مداوم رو به افزایش بوده به طوری که در سال 2013 علیرغم سطح زیر کشت پائین تر، از تولید میگوی ببری سیاه فراتر رفت (شکل1).

شکل1: تولید میگوی وانامی و ببری سیاه در کشور ویتنام از سال 2005 تا 2017

با این حال، ویتنام با میانگین تولید 300000 تن در سال، هنوز هم عمده ترین تولید کننده گونه ببری سیاه در جهان محسوب می شود.

دلتای مکونگ مهمترین منطقه پرورش میگو در کشور ویتنام است که تقریباً 89 درصد از کل میگوهای تولید شده در این کشور را تشکیل می دهد و پنج استان تولید کننده برتر را به نام های ، Bac Lieu، Soc Trang، Ben Tre و Kien Giang در خود جای داده است. توسعه پرورش میگو در دلتای مکونگ به این منطقه متوسط نرخ رشد اقتصادی سالانه 14 درصد را اختصاص داده که بالاتر از میانگین کشوری ( 9 درصد) است.

تولید میگو بخش بزرگی از صادرات غذاهای دریایی ویتنام به اتحادیه اروپا، ایالات متحده و کشورهای آسیایی را به خود اختصاص داده و سهم بازار میگوی ویتنام در اتحادیه اروپا از 30.87 درصد در سال 2011 به 46.64 درصد در سال 2015 افزایش یافته است. مجموع صادرات میگوی ویتنام به سایر نقاط جهان نیز به همین ترتیب رشد نموده به طوری که از سال 2009 تا 2011، ارزش صادرات میگو شاهد رشدی قابل ملاحظه از 4.5 درصد به 24.2 درصد بوده است.

در واقع میگو عمده ترین محصول صادراتی کشور ویتنام محسوب  شده و 37 تا 51 درصد از کل صادرات غذای آبزی جانوری را به خود اختصاص داده است و بعد از میگو، صادرات گربه ماهی (23 تا 31 درصد) قرار گرفته است.

مقاله مروری: آیا پرورش فوق متراکم میگو راه حلی مناسب برای تولید و صادرات پایدار است؟ (قسمت اول)

نوشته:            Tram Anh Thi Nguyen, Kim Anh Thi Nguyen  و Curtis Jolly

نشریه MDPI (Multidisciplinary Digital Publishing Institute)، سپتامبر 2019

ترجمه: علی قوام پور

 

چکیده:

دولت ویتنام تولید و صادرات میگو را به عنوان رکن توسعه اقتصاد روستایی تعیین نموده است. در این راستا، اهداف تعیین شده به ارتقاء بازدهی صنعت از طریق افزایش تولید وابسته است. از طرفی، نهادهای تحقیقاتی ملی و بین المللی نگرانی‌های خود را مبنی بر چالش های محیطی و تغییرات اقلیمی همچون نفوذ آب شور به منابع آب شیرین، آلودگی آب، شیوع انواع بیماری ها، تخریب رویشگاه های حرّا و منابع طبیعی در اثر توسعه بی رویه آبزی پروری عنوان نموده اند. مشکلات اجتماعی همچون تعارض منافع کابران در زمینه استفاده از منابع آب، مشکلات مرتبط با امنیت غذایی، موانع تعرفه ای و تلاش رقبا برای مخدوش کردن آبزی پروری نیز این صنعت را به چالش کشیده است. این موارد، موجب بروز مشکلاتی در زمینه صدور تأییدیه برای مزارع پرورش در مقیاس خرد گردیده و پرسش هایی را در خصوص امکان استاندارد سازی آن ها در صحنه رقابت جهانی موجب شده است. برخی سؤالات مطرح شده عبارتند از اینکه  چگونه می توان پرورش دهندگان میگو در مقیاس خرد را جهت رعایت استانداردهای بین المللی متقاعد نمود؟ آیا پرورش میگو در مقیاس خرد قادر است در کنار پرورش فوق متراکم به صورت پایدار و در فضایی رقابتی تداوم یابد؟

مدل پیشنهادی با هدف سازماندهی مزارع پرورش با منابع محدود که در قالب تعاونی و با اتخاذ رویکرد پرورش فوق متراکم میگو، به صورت سرمایه گذاران کلان فعالیت کرده اند، قادر به تولید بیشتر و سود و درآمد بالاتر، نیاز به آب و زمین کمتر و در عین حال دستیابی به سازگاری بیشتر با محیط زیست بوده اند.

بالطّبع، سرمایه مورد نیاز برای پرورش دهندگانی که با توان اندک سرمایه گذاری به این مدل وارد می شوند بالا خواهد بود. با این حال، با توجه به تمایلی که بانک ها نسبت به مدل های تامین مالی مزارع خرد ادغام شده با شرکت های بزرگتر (که تولید خود را در قالب سامانه های فوق متراکم انجام می دهند) در کنار کمک های دولتی نشان داده اند، اینگونه واحدهای تولیدی قادر خواهند بود نسبت به سامانه های تولید باز (Open) و دارای تراکم ذخیره سازی پائین تر، به سطوح بالاتری از پایداری دست یابند. 

 

1. مقدمه

تولید میگو به روش متراکم، یکی از مسیرهای توسعه و نوآوری در آبزی پروری است که توسط دولت ویتنام برای تحقق اهداف این کشور در راستای توسعه پایدار در هزاره سوم انتخاب شده است. کشور ویتنام یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان پیشرو میگو در جهان است که در زمینه تولید میگو در سال 2019 در رتبه سوم جهان قرار گرفت. در حال حاضر مقاصد صادراتی میگوی ویتنام، کشورهای ژاپن، اروپا و ایالات متحده می باشند.

موفقیت در توسعه پرورش میگو چشم انداز مناسبی برای بهبود معیشت، افزایش درآمد و اشتغال زایی برای جوامع ساحل نشین و روستایی و همچنین تامین درآمد ارزی برای کشور ایجاد نموده است. ترویج صنعت پرورش میگو توسط دولت ویتنام، با هدف حمایت از توسعه اقتصادی جوامع روستایی انجام شده است. تولید این محصول برای مزرعه داران روستائی که در مقیاس خرد و در اراضی با مساحت کمتر از یک هکتار فعالیت می نمایند به عنوان فعالیتی در آمد زا و به عنوان مکانیسم کاربردی در راستای فقر زدایی، ایجاد فرصت های شغلی پایدار و افزایش صادرات معرفی گردیده است.

پرورش میگو در سامانه های رایج فعلی در سال های 2004 تا 2017 با سرعت زیادی گسترش یافت اما نگرانی هایی در خصوص اثرات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و نیز تغییرات اقلیمی و در نتیجه پایداری این روش تولید وجود دارد. تغییرات اقلیمی، اکوسیستم های آبی حساس و تحت فشار ساحلی را که بزرگترین و پرجمعیت ترین جوامع ویتنام را در خود جای داده با خطر مواجه ساخته و تضعیف می کند. از طرفی، پرورش میگو که پیشران پروژه های فقرزدایی در روستاهاست  در مناطق ساحلی انجام می شود که آسیب پذیری آن ها در برابر تأثیرات تغییرات اقلیمی قابل ملاحظه خواهد بود. از جمله این تأثرات می توان به افزایش دما، اختلال در الگوهای بارش، افزایش وقوع طوفان، بالا آمدن سطح دریاها و نفوذ آب شور دریا به منابع آب شیرین اشاره نمود. در مطالعه ای که توسط بانک جهانی در سال 2010 انجام شد، پیش بینی شده که 1 متر افزایش آب دریا احتمالا بر 5 درصد از کل مساحت این کشور، بیش از 7 درصد از اراضی کشاورزی، 28 درصد از تالاب ها، 10 درصد از تولید ناخالص داخلی و 28 درصد از جمعیت کشور تأثیر خواهد گذارد. به نظر می رسد این تغییرات، موجب بروز خسارات هنگفت در مزارع خرد ساحلی گردد. Brauun و Casse رویکرد جامع و کلی را برای مدیریت چالش های معیشتی بر جوامع ساحل نشین ویتنام را در رابطه با تغییرات اقلیمی پیشنهاد نموده اند.

در مقاله حاضر، تولید میگو به شیوه متراکم در مزارع کوچک مقیاس ساحلی در ویتنام به عنوان رویکردی برای دستیابی به تولید پایدار، با توجه به تشدید اثرات تهدید کننده تغییرات اقلیمی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پرسش اساسی مطرح شده در این مقاله این است: آیا پرورش میگو به شیوه متراکم موثرترین راهکار برای دستیابی به توسعه پایدار تولید در مواجهه با تغییرات اقلیمی است؟

سیستم های پرورش توأم VAC

سیستم های پرورش توأم   :   سیستم VAC،فرصت آبزی پروری برای افراد فقیر در ویتنام

منبع:مجله آبزی پروری آسیا –ژانویه 2011

ترجمه :علی قوامپور

VAC اصطلاحی است که در اصل کوتاه شده(مخفف) واژه ای ویتنامی شامل (باغ)Vuon ،(استخر)Ao و (دامداری)Chuong می باشد که به سیستمهای توأم کشاورزی ،دامپروری و آبزی پروری درویتنام اطلاق میگردد.

استخرهای آب بطور سنتی در مزارع ویتنام  چند منظور استفاده می شده است :

-تأمین آب مصرفی

-تأمین آب جهت آبیاری کشت

-کاشت گیاهان آبزی به منظور تغذیه خوک

-صید ماهیان وحشی

سیستم های VAC در حقیقت با استفاده از این قابلیت طراحی و ابداع شده اند.مزرعه داران در این سیستم(VAC)،انواع کپور ماهیان منجمله کپور معمولی ،کپور علفخوار(آمور)،کپور نقره ای(فیتوفاگ)،ماریگال(کپور هندی با نام علمیCirrhinus mrigala) و روهو(گونه دیگری از کپورماهیان هندی با نام علمی Labeo rohita) را پرورش می دهند.

عمدتاً غذای مصرفی در این استخرها را سبوس برنج ،علوفه و کود خوکی تشکیل می دهد و لجن استخر بصورت دوره ای از بستر خارج و به عنوان کود جهت نباتات کشت شده روی دایک ها استفاده می گردد.اخیراً غذای پلت آبزیان نیز جهت بهبود رشد در مزارع VAC بکار گرفته می شود.

دولت ویتنام در مزارع برنج کم محصول به پیاده سازی این سیستم پرداخته است که در آنها دایکهای نسبتاى پهن ،محل کشت برنج و استخرهای محصور در این دایکها،مکانی برای آبزی پروری میباشد.