مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش سوم)
آمونیاک
ماده اصلی دفعی در آبزیان ، نظیر ماهی و میگو ، آمونیاک است . برخی از ماهی ها ، مقادیر زیادی از ماده دفعی خود را به شکل اوره دفع می کنند با این حال این ترکیب نیز در محیط آبی ، هیدرولیز شده و به آمونیاک تبدیل می شود . علاوه بر این ، یکی از مسیرهای تولید آمونیاک در استخرهای پرورش ، تجزیه مواد پروتئینی و سایر مواد آلی نیتروژن دار در محیط است . افزایش میزان آمونیاک ( غیر یونیزه یا NH3) در محیط استخر ، عاملی نامطلوب به شمار می آید چرا که برای میگو ( و ماهی ها ) سمّی و خطرناک می باشد .
چنین برآورد شده که به ازاء هر کیلوگرم غذای دارای 25 تا 40 درصد پروتئین ، به طور متوسط در حدود 0.03 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی ( به صورت مواد دفعی ) وارد آب استخر می گردد . به عبارتی ، در یک استخر 1 هکتاری با یک متر عمق آبگیری ، هرگاه به میزان 50 کیلوگرم در روز غذادهی انجام شود ، در حدود 1.5 کیلوگرم نیتروژن آمونیاکی تولید می گردد . این میزان معادل 0.15 میلیگرم بر لیتر ( روزانه ) آمونیاک می باشد . در شرایطی که حذف آمونیاک از محیط استخر به خوبی انجام نشود ، تجمع روزانه این حجم از آمونیاک مشکل ساز خواهد بود . اما بیشترین میزان جذب آمونیاک از طریق فیتوپلانکتون ها صورت می پذیرد بنابراین بخش اعظم این ترکیب در خلال فتوسنتز مصرف می شود . از طرفی ، باکتری های شوره گذار طی عمل نیتریفیکاسیون ( شوره گذاری ) به تولید موادی با سمّیت کمتر ، حاصل از تجزیه آمونیاک اقدام می کنند ( تولید نیتریت از آمونیاک توسط نیتروزوموناس و نیترات از نیتریت توسط نیتروباکترها ) .
آمونیاک در آب استخر به دو شکل یونیزه ( NH4+ غیر سمّی یا آمونیوم ) و غیر یونیزه ( NH3 سمّی که اغلب به شکل آمونیاک مصطلح است ) وجود دارد . غلظت آمونیاک تام ، همواره به شکل مجموع این دو شکل ( یونیزه و غیر یونیزه ) عنوان می شود ولی باید توجه داشت ، افزایش سهم آمونیاک سمّی در آمونیاک تام ، بستگی مستقیم به دما و pH دارد و در واقع افزایش pH و دما ، سبب افزایش سهم آمونیاک سمّی ( غیر یونیزه یا NH3) در تعادل NH3/NH4+ خواهد گردید .
به منظور کنترل و کاهش آمونیاک تولید شده در استخر می بایست ابتدا منشأ تولید این ترکیب در محیط استخر پرورش به درستی تعیین شود . با این حال از جمله اقدامات اساسی در این زمینه عبارتند از :
- آماده سازی مناسب بستر استخر
- تنظیم غذا به نحوی که غذای خورده نشده وارد شده به محیط استخر در حداقل مقدار ممکن باشد
- استفاده از غذای دارای حداکثر درصد پروتئین قابل هضم
- پرهیز از ایجاد شرایط مناسب جهت ایجاد لب لب در بستر استخر
- کاهش شرایط ایجاد لایه بی هوازی در بستر استخر
- استفاده مناسب از هوادهی
- استفاده از پروبیوتیک های مناسب به نحوی که آمونیاک موجود در محیط به سرعت وارد چرخه نیتریفیکاسیون گردد .
- ایجاد شکوفایی جلبکی مطلوب به منظور مصرف آمونیاک تولید شده
- تعویض آب ، استفاده از منابع کربنی مناسب ( نظیر ملاس ) به منظور تغییر درpH ( کاهش درصد آمونیاک غیر یونیزه محیط ) و نیز تعادل C:N ، تحریک رشد باکتری های هتروتروف و تجزیه سریع تر مواد آلی
