مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش دوم)

pH

pH در واقع بیان کننده میزان غلظت یون هیدروژن در آب  ( به بیان ساده تر ، بیانگر وضعیت اسیدی و یا بازی آب ) و معادل " لگاریتم منفی غلظت یون هیدروژن " می باشد .

مقدار pH بین 0 تا 14 در نوسان است . آب مقطر دارای 7=pH ( خنثی) بوده ، مقادیر بیش از آن نشان دهنده محیط قلیایی ( بازی ) و کمتر از آن اسیدی است .

عوامل مؤثر بر میزان pH در استخر عبارتند از : 

-        غلظت گاز Co2 در آب ( افزایش دی اکسید کربن در آب سبب کاهش pH می گردد و بالعکس ، به این ترتیب ، جذب Co2 آب توسط فیتوپلانکتون ها در روز سبب افزایش pH می گردد و در شب ، تولید این گاز طی تنفس سلولی توسط فیتوپلانکتونها و سایر موجودات زنده دیگر در محیط استخر ، pH را کاهش خواهد داد ) .

-        قلیائیت : یون های بی کربنات و کربنات موجود در آب عامل کنترل pH از طریق آزاد سازی یا جذب CO2  می باشند . به همین سبب ، کاهش قلیائیت آب ، نوسانات pH را افزایش می دهد .

در ابتدای آبگیری استخرهای پرورش ، pH تابع قلیائیت آب استخر می باشد . با این حال ، پس از آغاز فعل و انفعالات زیستی توسط گیاهان ، باکتری ها و جانوران موجود در استخر ، تغییرات pH به صورت چرخه های روزانه شکل می گیرد . این تغییرات به نحوی است که بیشترین میزان pH در زمان قبل از غروب ( در لایه های سطحی آب ، جایی که دارای بالاترین شدت فتوسنتزاست )  و کمترین مقدار ، پیش از طلوع آفتاب ( در لایه های عمقی ، محل بیشترین فعل و انفعالات شیمیایی ) اندازه گیری می شود .

با کاهش قلیائیت آب ، نوسان pH در آب استخر تشدید می گردد ( به دلیل کاهش و یا فقدان عامل بافری ) .این شرایط در آب های دارای سختی کلِّ پائین( کمتر از 25 میلیگرم بر لیتر CaCO3) نیز شایع می باشد .

 

مناسب ترین محدوده pH در خصوص میگوهای پرورشی ، بین 7.5 تا 8.5  توصیه شده است .

از جمله مشکلات ناشی از کاهش pH می توان به تخریب ساختار آبشش و در نتیجه ، بروز مشکلات تنفسی و تنظیم یونی اشاره نمود . افزایش pH نیز علاوه بر ایجاد مشکلات ساختاری در آبشش ، موجب افزایش آمونیاک در همولنف میگو و افزایش سمیّت آمونیاکی در محیط می شود .

در مواردی که pH آب استخر افت می نماید ، تأمین آب با شوری مناسب و افزایش یون کلسیم به آب ، تا حدّی ، از بروز مشکلات آبششی پیشگیری می نماید . در pH بالا نیز ، تعویض آب ، تنظیم شفافیت استخر ، استفاده از ملاس تخمیر شده و سبوس ، کاهش میزان غذا و هوادهی توصیه شده است . 

 

مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش نخست)

بخش اعظم محیط زندگی آبزیان در استخرهای پرورش را آب تشکیل می دهد . از این رو ، حفظ کیفیت مطلوب این محیط ، در گرو مدیریت مناسب و بهینه آب در طول دوره پرورش می باشد .

کیفیت آب در استخرهای پرورش میگو ، تحت تأثیر عوامل مختلف خارجی ( همچون وضعیت جوّی و کیفیت آب ورودی ) و داخلی ( کیفیت غذا ، وضعیت بستر و ...) قرار دارد . به این ترتیب ، می بایست راهبردهای مدیریتی در این زمینه ر به نحوی تنظیم نمود که در قبال عوامل غیر قابل کنترل ، راهکارهای جبرانی ، تقابلی و یا پیشگیرانه اتخاذ کرده و در برابر عوامل داخلی نیزتمهیدات نرم افزاری و سخت افزاری مناسب اندیشید .

در واقع ، آبزی پروران لازم است روش های مدیریت آب را فراگیرند تا بدانند در کدام وضعیت ، چه روش کنترلی را می بایست بکارگیرند تا مانع ایجاد ضرر و زیان به محصول خود گردند .

مهم ترین پارامترهای کیفی آب استخر

-         اکسیژن

میزان حلالیت اکسیژن  در آب ، بسیار کمتر از سهم این گاز در هواست .از طرفی ، مواد زائد دفعی در محیط استخر و وجود رقبای اکسیژنی در این محیط ، شدیداً بر کاهش اکسیژن در دسترس میگو و سایر آبزیان پرورشی مؤثر خواهد بود .  به همین دلیل کوچکترین تغییرات در کیفیت آب ، می تواند منجر به اثرات نامطلوب زیادی بر آبزی شده و رشد و سلامت موجود پرورشی را به خطر اندازد . روند تغییرات اکسیژن در استخرهای آبزی پروری  تا حد بسیار زیادی تابع فتوسنتز و تنفس می باشد .

مهم ترین منابع تولید اکسیژن در استخر پرورش میگو عبارتند از :

-        فتوسنتز

-        انتشار از جو و اتمسفر

-        وزش باد

-        هوادهی کمکی

-        تعویض آب ( ورود آب جدید اکسیژن دار )

از طرف دیگر ، می توان مهم ترین مصرف کننده های اکسیژن را در استخرهای پرورش به شرح ذیل معرفی نمود :

-        خاک سیاه بستر : 55 تا 75 درصد از اکسیژن محلول 0.061- 0.473mg/lit/hr

-        فیتوپلانکتونها : 25 تا 40 درصد 0.134 mg/lit/hr ( در ساعات شب و هنگام تنفس سلولی )

-        میگو : 5 درصد 0.487x W^0.881mg/hr

بیشترین میزان اکسیژن محلول پیش از غروب آفتاب و کمترین آن پیش از طلوع آفتاب قابل اندازه گیری است .

ظرفیت حفظ اکسیژن محلول،  تحت تأثیر دما و شوری آب متغیر است .

ارتباط اکسیژن محلول آب با دما و شوری در جدول ذیل نشان داده شده است :

در شکل زیر ، تأثیر تغییرات اکسیژن بر وضعیت سلامت و محدوده مطلوب جهت میگوهای پرورشی،  نمایش داده شده است :

بر اساس مطالعات انجام شده ، میزان اکسیژن محلول در آب در دمای بین 20 تا 35 درجه سانتی گراد به ازای هر 2 گرم در لیتر ( ppt)  در حدود 0.07 میلی گرم بر لیتر ( ppm) کاهش می یابد . مهم ترین دلایل کاهش اکسیژن محلول را می توان :

-        غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)

-        تجمع مواد آلی در بستر

-        Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی

-        کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز

-        افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )

-        افزایش شوری

-        ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب

-        افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر

-        وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر

-        افزایش مزمن دمای آب

-        و لایه بندی دمایی عنوان نمود .

به طور کلی در طول شبانه روز ، کمترین میزان اکسیژن محلول در ساعات پیش از طلوع و بالاترین مقدار ، قبل از غروب آفتاب در استخر قابل اندازه گیری است .

راهکارهای مقابله با شرایط نامطلوب فوق در جدول ذیل آورده شده است :

عامل بروز مشکل	روش مدیریت
غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)	تنظیم غذا بر اساس مشاهده سینی ، جدول غذادهی و بیومتری ( تخمین توده زنده ) ، هوادهی و پاکسازی منطقه غذادهی میگوها با انتقال مواد زائد به سمت خروجی یا مرکز استخر
تجمع مواد آلی در بستر	ایجاد شرایط مناسب جهت تجزیه مواد آلی ( استفاده از پروبیوتیک ) ، تعویض آب از کف و رانش مواد آلی بستر به خارج استخر، استفاده از مواد شیمیایی بهبود دهنده خاک بستر ( نظیر پربورات سدیم و پراکسید کلسیم )، هوادهی بر اساس کنترل ORP رسوبات کف و پاکسازی محدوده تغذیه
Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی	تعویض  آب از کف ( در شب )  و اضافه نمودن آب جدید ، افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس ( در روز ) ، افزودن آهک کشاورزی به آب
کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز	اضافه نمودن آب جدید و آهک پاشی ( ترجیحاً با دولومیت) ، در صورتی که این اتفاق در ابتدای دوره باشد تجدید کوددهی و چنانچه در اواسط دوره باشد افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس برنج و دولومیت
افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )	ابتدا افزودن مواد منعقد کننده نظیر سولفات آلومینیوم و سپس استفاده از آهک کشاورزی یا دولومیت جهت تجدید شکوفایی آب ، تعویض آب از سطح و افزودن آب در ساعات فاقد تلاطم در طول شبانه روز، کاستن از میزان ایجاد تلاطم توسط هوادهی در استخرها
افزایش شوری	افزایش ارتفاع آب استخر و تعویض نوبتی آب در استخرها به منظور کاهش اثر تبخیر ، تنظیم هوادهی به نحوی که از میزان پاشش آب در ساعات گرم روز  کاسته شود .
ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب	استفاده از هوادهی در ساعات ابری و بکارگیری مواد بهبود دهنده مناسب ، خودداری از کوددهی در روزهای ابری
افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر	تشدید هوادهی و انجام تمهیدات لازم جهت اکسیداسیون و  معدنی نمودن رسوبات محیط بستر ، تنظیم دقیق غذادهی
وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر	در صورت مشاهده ماهی و یا گل خورک به میزان زیاد در سینی های غذادهی ، می توان از تفاله تخم چای استفاده نمود سپس غذادهی را بر اساس توده زنده میگو، به میزان واقعی انجام داد .
افزایش مزمن دمای آب	استفاده از پروبیوتیک و یا سایر ترکیبات مناسب جهت افزایش میزان جذب غذا و کاهش مواد دفعی کاهنده اکسیژن محلول ، تنظیم غذا به نحوی که غذای داده شده در ساعات گرمتر ، قطع و یا بسیار کم شود ، افزایش ارتفاع آب تا حد ممکن ، هوادهی با رعایت کاستن از میزان پاشش آب ( جلوگیری از تبخیر بیشتر ) ، کاهش آب در ساعات خنک ترِ روز و افزایش آب جدید ، تلاش جهت حفظ شکوفایی آب ( Shading) .
لایه بندی دمایی ( Thermal Stratification )	هوادهی در ساعات گرم روز، تعویض آب از کف به شیوه سرریز ( Flow through بدون کاهش عمق آب ) .

راهنمای رنگ آب در آبزی پروری

در این مطلب راهنمایی رو قرار داده ام که بر اساس اون به طور تقریبی می شه در مورد گونه غالب فیتوپلانکتون  در شرایط مختلف شفافیت آب استخر ایده گرفت 

ضمن تشکر از دوست عزیزم جناب آقای مهندس موسی زاده بابت به اشتراک گذاری این تصویر در گروه صمپا ، تصویر قابل استفاده این راهنما در لینک زیر به حضور تقدیم می شه :

لینک دانلود

مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری

مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری

نگارش : علی قوام پور – کارشناس بیولوژی ، پژوهشکده میگو کشور

از مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

-          افزایش دمای آب ، هوای ابری و یا عدم وزش باد :

افزایش دمای آب ظرفیت نگهداری اکسیژن توسط آب را کاهش می دهد . این وضعیت در جدول ذیل به خوبی نشان داده شده است :

علاوه بر این ، باید به این نکته نیز توجه نمود که ماهی ها موجوداتی خونسرد هستند و به همین دلیل دمای بدن آن ها متأثر از دمای محیط آب اطراف آن هاست . بالا رفتن دمای آب باعث افزایش دمای بدن آبزی شده و به دنبال آن ، میزان سوخت و ساز بدن ماهی ها نیز سرعت بیشتری می گیرد . این موضوع ، سبب بالا رفتن مصرف اکسیژن از محیط آب می شود .

در روزهای ابری ، عدم تابش نور کافی به آب استخر ، موجب کاهش فرآیند فتوسنتز توسط فیتوپلانکتون های موجود در آب می شود . در واقع مهم ترین عامل طبیعی تولید و افزایش اکسیژن در آب استخرهای آبزی پروری ، فتوسنتز می باشد . با محدود شدن این فرآیند ، در کنار تداوم تنفس موجودات آبزی و مصرف اکسیژن توسط مواد آلی موجود در بستر ، میزان اکسیژن محلول در آب رو به کاهش خواهد گذاشت .

توقف جریان هوا ( باد ) نیز با کاستن از جریان لایه سطحی آب استخر ، سرعت نفوذ اکسیژن به درون آب استخر را تقلیل می دهد .

-          شکوفایی بیش از حد و مرگ پلانکتونی :

مرگ پلانکتونی ممکن است به دلایل گوناگون نظیر کاهش شدت نورخورشید ( از عوامل اصلی مورد نیاز در فتوسنتز ) ، میزان پائین مواد مغذی در آب استخر ، پیری سلول های پلانکتونی ، شکوفایی بیش از حد پلانکتون ها در لایه های فوقانی آب و ممانعت از نفوذ نور به لایه های پائین تر و ... حادث گردد . در این شرایط ، علاوه بر عدم تولید اکسیژن در روند فتوسنتز ، سلول های مرده و در حال تجزیه فیتوپلانکتون ، بخش قابل ملاحظه ای از اکسیژن موجود در آب استخر را مصرف می نمایند . همچنین در مواردی که جمعیت فیتوپلانکتون های موجود در ستون آب استخر ، دارای شکوفایی بیش از حد ( شفافیت کمتر از 25 سانتی متر ) می گردند ، طی ساعات شب ، مصرف اکسیژن توسط این سلول ها در خلال فرآیند تنفس ( در طول شب ، فتوسنتز به دلیل عدم وجود نور قطع شده و سلول های فیتو پلانکتون همچون دیگر سلول های زنده ، به منظور انجام عمل تنفس ، اکسیژن محیط را مصرف و دی اکسید کربن تولید می کنند ) ممکن است میزان اکسیژن محلول را تا حدود بحرانی با کاهش مواجه سازد .

-          لایه بندی دمایی در آب استخر

در روزهای گرم تابستان ، در استخرهای عمیق ( با عمق بیش از 2.5 متر ) آب لایه های فوقانی ( 1.2 تا 1.8 متر ) به سرعت گرم شده و مطابق جدول زیر جرم حجمی آن از آب های زیرین ( و سردتر ) کمتر می گردد 

به همین دلیل به راحتی با لایه سردتر و سنگین تر زیرین مخلوط نمی شود . این وضعیت ، به سکون این لایه سرد و کاهش تدریجی اکسیژن محلول در این بخش از آب استخر ( به دلایلی همچون مصرف اکسیژن توسط مواد آلی بستر طی روند تجزیه توسط باکتری ها و تولید مواد سمّی و مضر در فرآیند تجزیه مواد دفعی ) منتهی می شود . 

گاهی اوقات ، وزش باد شدید و یا در مواردی ، بارش باران ، لایه بالاتر را سرد نموده و سبب مخلوط شدن لایه های ستون آب با یکدیگر و یا بالا آمدن لایه زیرین می گردد . در این شرایط ، بخشی از ستون آب که طی لایه بندی ، فاقد اکسیژن محلول کافی بوده است به سطوح بالاتر منتقل شده و لایه های فوقانی را نیز با کمبود اکسیژن مواجه می سازد .

-          تجزیه پسماندهای آلی

در اواخر دوره پرورش که توده زنده موجود در استخر بالا می رود ، تجمع پسماند ها و مواد آلی در بستر ، همچون غذای خورده نشده و مدفوع ، سرعت بیشتری پیدا می کند . تجزیه این مواد ، مصرف اکسیژن را نیز افزایش داده و به کاهش شدید اکسیژن محلول در آب خواهد انجامید .

-          افزایش شوری آب

میزان اکسیژن محلول در آب ، با افزایش شوری رابطه معکوس داشته و با بالا رفتن شوری ، ظرفیت نگهداری اکسیژن توسط آب استخر کاهش می یابد . این رابطه در جدول زیر به خوبی نشان داده شده است :