مدیریت آب در مزارع پرورش میگو ( بخش نخست)
بخش اعظم محیط زندگی آبزیان در استخرهای پرورش را آب تشکیل می دهد . از این رو ، حفظ کیفیت مطلوب این محیط ، در گرو مدیریت مناسب و بهینه آب در طول دوره پرورش می باشد .
کیفیت آب در استخرهای پرورش میگو ، تحت تأثیر عوامل مختلف خارجی ( همچون وضعیت جوّی و کیفیت آب ورودی ) و داخلی ( کیفیت غذا ، وضعیت بستر و ...) قرار دارد . به این ترتیب ، می بایست راهبردهای مدیریتی در این زمینه ر به نحوی تنظیم نمود که در قبال عوامل غیر قابل کنترل ، راهکارهای جبرانی ، تقابلی و یا پیشگیرانه اتخاذ کرده و در برابر عوامل داخلی نیزتمهیدات نرم افزاری و سخت افزاری مناسب اندیشید .
در واقع ، آبزی پروران لازم است روش های مدیریت آب را فراگیرند تا بدانند در کدام وضعیت ، چه روش کنترلی را می بایست بکارگیرند تا مانع ایجاد ضرر و زیان به محصول خود گردند .
مهم ترین پارامترهای کیفی آب استخر
- اکسیژن
میزان حلالیت اکسیژن در آب ، بسیار کمتر از سهم این گاز در هواست .از طرفی ، مواد زائد دفعی در محیط استخر و وجود رقبای اکسیژنی در این محیط ، شدیداً بر کاهش اکسیژن در دسترس میگو و سایر آبزیان پرورشی مؤثر خواهد بود . به همین دلیل کوچکترین تغییرات در کیفیت آب ، می تواند منجر به اثرات نامطلوب زیادی بر آبزی شده و رشد و سلامت موجود پرورشی را به خطر اندازد . روند تغییرات اکسیژن در استخرهای آبزی پروری تا حد بسیار زیادی تابع فتوسنتز و تنفس می باشد .
مهم ترین منابع تولید اکسیژن در استخر پرورش میگو عبارتند از :
- فتوسنتز
- انتشار از جو و اتمسفر
- وزش باد
- هوادهی کمکی
- تعویض آب ( ورود آب جدید اکسیژن دار )
از طرف دیگر ، می توان مهم ترین مصرف کننده های اکسیژن را در استخرهای پرورش به شرح ذیل معرفی نمود :
- خاک سیاه بستر : 55 تا 75 درصد از اکسیژن محلول 0.061- 0.473mg/lit/hr
- فیتوپلانکتونها : 25 تا 40 درصد 0.134 mg/lit/hr ( در ساعات شب و هنگام تنفس سلولی )
- میگو : 5 درصد 0.487x W0.881mg/hr
بیشترین میزان اکسیژن محلول پیش از غروب آفتاب و کمترین آن پیش از طلوع آفتاب قابل اندازه گیری است .
ظرفیت حفظ اکسیژن محلول، تحت تأثیر دما و شوری آب متغیر است .
ارتباط اکسیژن محلول آب با دما و شوری در جدول ذیل نشان داده شده است :
در شکل زیر ، تأثیر تغییرات اکسیژن بر وضعیت سلامت و محدوده مطلوب جهت میگوهای پرورشی، نمایش داده شده است :
بر اساس مطالعات انجام شده ، میزان اکسیژن محلول در آب در دمای بین 20 تا 35 درجه سانتی گراد به ازای هر 2 گرم در لیتر ( ppt) در حدود 0.07 میلی گرم بر لیتر ( ppm) کاهش می یابد . مهم ترین دلایل کاهش اکسیژن محلول را می توان :
- غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)
- تجمع مواد آلی در بستر
- Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی
- کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز
- افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )
- افزایش شوری
- ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب
- افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر
- وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر
- افزایش مزمن دمای آب
- و لایه بندی دمایی عنوان نمود .
به طور کلی در طول شبانه روز ، کمترین میزان اکسیژن محلول در ساعات پیش از طلوع و بالاترین مقدار ، قبل از غروب آفتاب در استخر قابل اندازه گیری است .
راهکارهای مقابله با شرایط نامطلوب فوق در جدول ذیل آورده شده است :
|
عامل بروز مشکل |
روش مدیریت |
|
غذادهی بیش از حد ( Over Feeding)
|
تنظیم غذا بر اساس مشاهده سینی ، جدول غذادهی و بیومتری ( تخمین توده زنده ) ، هوادهی و پاکسازی منطقه غذادهی میگوها با انتقال مواد زائد به سمت خروجی یا مرکز استخر |
|
تجمع مواد آلی در بستر
|
ایجاد شرایط مناسب جهت تجزیه مواد آلی ( استفاده از پروبیوتیک ) ، تعویض آب از کف و رانش مواد آلی بستر به خارج استخر، استفاده از مواد شیمیایی بهبود دهنده خاک بستر ( نظیر پربورات سدیم و پراکسید کلسیم )، هوادهی بر اساس کنترل ORP رسوبات کف و پاکسازی محدوده تغذیه |
|
Over Bloom ( شکوفایی بیش از حد ) و مرگ پلانکتونی
|
تعویض آب از کف ( در شب ) و اضافه نمودن آب جدید ، افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس ( در روز ) ، افزودن آهک کشاورزی به آب |
|
کاهش جمعیت پلانکتونی ( شفافیت بالاتر از 60 سانتی متر ) و در نتیجه کاهش فتوسنتز
|
اضافه نمودن آب جدید و آهک پاشی ( ترجیحاً با دولومیت) ، در صورتی که این اتفاق در ابتدای دوره باشد تجدید کوددهی و چنانچه در اواسط دوره باشد افزودن ترکیب ملاس تخمیر شده و سبوس برنج و دولومیت |
|
افزایش میزان مواد معلق در ستون آب ( که به نوبه خود بر جمعیت فیتوپلاکتون ها اثر سوء خواهد داشت )
|
ابتدا افزودن مواد منعقد کننده نظیر سولفات آلومینیوم و سپس استفاده از آهک کشاورزی یا دولومیت جهت تجدید شکوفایی آب ، تعویض آب از سطح و افزودن آب در ساعات فاقد تلاطم در طول شبانه روز، کاستن از میزان ایجاد تلاطم توسط هوادهی در استخرها |
|
افزایش شوری
|
افزایش ارتفاع آب استخر و تعویض نوبتی آب در استخرها به منظور کاهش اثر تبخیر ، تنظیم هوادهی به نحوی که از میزان پاشش آب در ساعات گرم روز کاسته شود . |
|
ابری بودن هوا و کم شدن زمان تابش آفتاب
|
استفاده از هوادهی در ساعات ابری و بکارگیری مواد بهبود دهنده مناسب ، خودداری از کوددهی در روزهای ابری |
|
افزایش توده زنده موجود در آب و کاهش ظرفیت بُرد ( Carrying capacity ) استخر
|
تشدید هوادهی و انجام تمهیدات لازم جهت اکسیداسیون و معدنی نمودن رسوبات محیط بستر ، تنظیم دقیق غذادهی |
|
وجود موجودات ناخواسته بیش از ظرفیت تحمل محیط استخر
|
در صورت مشاهده ماهی و یا گل خورک به میزان زیاد در سینی های غذادهی ، می توان از تفاله تخم چای استفاده نمود سپس غذادهی را بر اساس توده زنده میگو، به میزان واقعی انجام داد . |
|
افزایش مزمن دمای آب
|
استفاده از پروبیوتیک و یا سایر ترکیبات مناسب جهت افزایش میزان جذب غذا و کاهش مواد دفعی کاهنده اکسیژن محلول ، تنظیم غذا به نحوی که غذای داده شده در ساعات گرمتر ، قطع و یا بسیار کم شود ، افزایش ارتفاع آب تا حد ممکن ، هوادهی با رعایت کاستن از میزان پاشش آب ( جلوگیری از تبخیر بیشتر ) ، کاهش آب در ساعات خنک ترِ روز و افزایش آب جدید ، تلاش جهت حفظ شکوفایی آب ( Shading) . |
|
لایه بندی دمایی ( Thermal Stratification )
|
هوادهی در ساعات گرم روز، تعویض آب از کف به شیوه سرریز ( Flow through بدون کاهش عمق آب ) . |
