دمای آب بر تریتمنت استخرهای پرورش آبزیان با مواد شیمیایی نیز تأثیر گذار است .در آب های گرم ، حلالیت کودهای شیمیایی و عملکرد علف کش ها با سرعت بالاتری انجام می شود . علاوه بر این ، سموم مورد استفاده در این استخرها ، کارایی بیشتری داشته و سریع تر عمل می کنند و نرخ مصرف اکسیژن به واسطه تجزیه کودهای آلی یا گیاهان آبزی و ... افزایش می یابد (Boyd 1979) .
در نمودار ذیل ، حلالیت اکسیژن در دماهای مختلف آب نشان داده شده است :
دمای آب ممکن است سبب ایجاد لایه بندی دمایی در استخرهای ( عمیق ) پرورش شود .
لایه بندی دمایی ،به تقسیم لایه های آب به بخش های مجزا اطلاق می گردد .لایه سطحی ( اپی لیمنیون )گرم تر و دارای چگالی کمتری نسبت به لایه زیرین ( هیپولیمنیون ) می باشد .
چنانکه در تصویر نشان داده شده است ، در بین این دو بخش ، لایه ای نازک قرار دارد که دمای آن به سرعت تغییر می نماید .
در مناطق معتدله ، این لایه بندی در پایان فصل بهار ایجاد و تا آغاز پاییز ادامه پیدا می کند که در ابتدای بهار و پاییز اختلاط آب به طور موقت سبب بر هم خوردن لایه بندی می گردد .
در استخرهای کم عمق تر ، در هردو منطقه معتدل و گرمسیر ، لایه بندی ممکن است از الگوی روزانه تبعیت کند .
به این شکل که در طول روز ، لایه بندی دمایی شکل گرفته و با فرارسیدن شب و خنک تر شدن لایه سطحی ، طبقات مجدداً با هم مخلوط شده و لایه بندی از میان می رود (Romaire 1985) .
ترموکلاین قادربه ایجاد اثرات متعددی در استخرهای آبزی پروری است .یکی از این اثرات ، ممانعت از تبادل اکسیژن بین لایه های اپی و هیپو لیمنیون می باشد .در پی این ممانعت ، آبزیان در لایه فوقانی ( لایه دارای اکسیژن بیشتر) تجمع پیدا نموده و تمامی ظرفیت زیستی ستون آب مورد استفاده قرار نمی گیرد .
در این زمینه استفاده از دستگاه های هواده و تجهیزاتی که قادر به ایجاد اختلاط در ستون آب باشند ، در شکست لایه بندی تأثیر قابل توجهی خواهند داشت .
خوگیری ( Acclimization)فرآیندی است که فیزیولوژی ماهی به تدریج ، به نحوی تغییر می کند که آبزی قادر باشد با تغییرات در عوامل محیطی همچون دما و pH تطابق پیدا نماید . آبزیان نسبت به تغییر ناگهانی دما ، تحمل چندانی ندارند و اغلب تغییراتی در حدود 5 درجه سانتیگراد در دمای آب منجر به بروز استرس و یا حتی مرگ آن ها می شود .بنابراین تغییر می بایست به تدریج و کند صورت گرفته و تنها در حدود چند درجه در روز انجام شود . نوسان سریع دما ( بیش از 0.9 درجه در دقیقه ) منجر به شوک دمایی و مرگ خواهد شد در حالی که ، هرگاه روند خوگیری با سرعت پایینی انجام گردد ، آبزیان ، قادر به تحمل دامنه وسیع دمایی می باشند .
وقتی آبزیان نسبت به دمای مشخصی عادت داده شوند ، درجات حداقل و حداکثر برای دامنه تحمل آن ها ایجاد می گردد که ورای این دما ، تلفات آغاز خواهد شد .اگر آبزی ، با دمای بالاتری آداپته شود ، دمای کشنده در هردو دامنه حداقل و حداکثر ، به درجات بالاتری تغییر خواهد یافت . این رابطه در تصویر ذیل و در خصوص گربه ماهی کانال نمایش داده شده است . در این تصویر نشان داده شده که گربه ماهی آداپته شده در دمای 16 درجه سانتیگراد ، قادر به تحمل دمای آب تا 33 درجه سانتیگراد بوده و بالاتر از این دما تلف می گردد . تغییر دما در این مطالعه ، در حدود 1.7 درجه سانتیگراد در هر ساعت بوده است .
هرگاه تغییرات دمایی کند باشد ، خوگیری آبزی با دمای آب چندان مشکل ساز نخواهد بود . محدوده بین دمای کشنده حداقل و حداکثر در نمودار فوق ، منطقه تحمل ( Tolerance Zone) نامیده شده و برای هر آبزی ، مشخص و ویژه است .
ماهی ها را می توان بر اساس نیاز دمایی آن ها به سه گروه سردابی ( Cold water) ، ماهی های خنک پسند ( Cool water) و گرمابی ( Warm water) تقسیم بندی نمود . در این رابطه ماهی های سردابی ، ماهی هایی هستند که دمای کمتر از 15 درجه سانتیگراد، ماهی های خنک پسند ، دمای آب بین 15 تا 20 و گرمابی دمای بیش از 20 درجه سانتیگراد را ترجیح می دهند.
برخی از زیست شناسان ، دسته دیگری را به عنوان ماهی های گرمسیری ( Tropical) نیز به این طبقه بندی افزوده اند . البته این دسته بندی صرفاً جهت سهولت انجام گرفته است وبعضاً، مواردی از همپوشانی در بین طبقات مشاهده و حتی گاه ماهی های دو دسته مختلف ، در مکانی یکسان نیز مشاهده می گردند .
ماهی ها ، جانورانی خونسرد هستند . به این معنی که دمای بدن آن ها اساساً مشابه دمای محیط بوده و این دما نیز تحت تأثیر عوامل خارجی به ویژه تابش نور خورشید قرار دارد .
هر گونه ، منحنی و دامنه مطلوب رشد ویژه خود را دارد که متناسب با دما و اندازه آبزی ، متغیر است . علاوه بر این تمامی گونه های آبزی بیشینه و کمینه حد دمایی مناسبی را به خود اختصاص می دهند که ورای این حدود ، بازماندگی کاهش خواهد یافت .
رشد در دامنه دمایی قابل تحمل ( Tolerable) گونه مورد نظر ادامه می یابد تا اینکه به بالاترین حد خود برسد . سپس افت این سرعت رشد آغاز شده و درست قبل از رسیدن به انتهایی ترین نقطه منحنی دمای قابل تحمل ( دمای کشنده ) متوقف می گردد . مناسب ترین دمای رشد برای هر آبزی ، دمایی است که در محیط طبیعی ، برای زندگی و فعالیت های زیستی انتخاب می نماید .
توانایی ماهی ها برای مقابله با بیماری نیز در محدوده دمای مطلوب رشد ، در بالاترین حد است . در هر دو طرف این نقطه دمای اپتیمم ، می بایست انتظار بروز استرس را داشت که خود القا کننده کاهش در رشد ، تغذیه ، فعالیت تولید مثلی و مقابله با بیماری می باشد .
به این ترتیب ، احتمال موفقیت طی یک دوره پرورش در نزدیکی دمای مطلوب رشد ، بیشتر می باشد .
دمای مناسب برای انواع ماهی ها و سایر بی مهرگان آبزی در جدول ذیل نمایش داده شده است .
دامنه دمایی مناسب برای برخی گونه های آبزی پرورشی
دمای آب ، تأثیر قابل ملاحظه ای بر فرآیندهای فیزیولوژیک همچون نرخ تنفس ، کارایی تغذیه و جذب مواد غذایی ، رشد ، فعالیت و تولید مثل دارد (Meade 1989;Tucker and Robinson 1990) . هر 10 درجه سانتیگراد ( 18 درجه فارنهایت ) افزایش دما ، اغلب موجب افزایش دو تا سه برابری واکنش های شیمیایی و بیولوژیک در بدن موجودات می شود . به عنوان مثال ماهی ، در دمای 30 درجه سانتیگراد ( 86 درجه فارنهایت )، 2 تا 3 برابر اکسیژن بیشتری را نسبت به زمانی که در دمای 20 درجه ( 68 درجه سانتیگراد ) قرار دارد مصرف می نماید و به همین نسبت واکنش های بیوشیمیایی بدن نیز 2 برابر یا سه برابر می گردد . به همین دلیل است که گفته می شود نیاز اکسیژنی در ماهی های گرمابی نسبت به گونه های سردابی ، از اهمیت بیشتری برخوردار است .
متغیر های فیزیکی
دما :
دمای آب مهمترین عامل محیطی تأثیر گذار بر آبزی می باشد به طوریکه این پارامتر را عامل اولیه توجیه اقتصادی در آبزی پروری تجاری می دانند . کنترل دما در استخرهای بزرگ پرورش آبزیان ، غیر عملی است ، از این رو ، آبزی پروری در مقیاس وسیع برای گونه های مختلف می بایست به نوعی برنامه ریزی شود که مناطق جغرافیایی مطلوب با فصل و دوره پرورش متناسب با چرخه رشد آبزی ( به لحاظ دمایی ) به این منظور انتخاب شده و آبزی پرورشی در مدت زمان مورد نیاز ، اندازه بازاری مورد نظر را به دست آورد . علاوه بر این ، دما بر اکسیژن محلول تأثیر گذار بوده و دارای اثرات متقابل با بسیاری از عوامل کیفی آب می باشد .
تولید ماهی و سایر بی مهرگان آبزی تحت تأثیر ویژگی های هیدروبیولوژیک ، میکروارگانیسم ها و مواد سمّی محیط زندگی آنها بوده و تقریباً توسط آن ها تعیین می گردد .
عوامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیک در محیط زیست ، به واسطه مجموعه ای از واکنش های فیزیکو شیمیایی پیچیده ، با یکدیگر مرتبط بوده و تمامی جنبه های آبزی پروری ( نظیر بازماندگی ، رشد و تولید مثل ) را تحت تأثیر خود قرار می دهد .
آبزی پروری اثرات نامطلوبی نیز بر محیط زندگی آبزی دارد .
به عنوان مثال ، مصرف اکسیژن توسط آبزیان ، تولید محصولات متابولیک جانبی همچون آمونیاک و دی اکسید کربن می نمایند که با سایر اجزاء موجود در محیط واکنش داده و زنجیره مداومی از تغییرات را راه اندازی می کنند .تأثیر این واکنش ها نوعی "سوپ شیمیایی " نظیر آنچه در شکل ذیل نمایش داده شده ایجاد می کند که آبزی می بایست در طول دوره پرورش در آن زندگی کند .
اکو سیستم های آبی شامل اجتماعات متنوعی از موجودات هستند که برهمکنش آن ها بین یکدیگر و با محیط پیرامون موجب بروز واکنش های پیچیده فیزیکوشیمیایی می گردد و برخی از این واکنش ها ، واجد تأثیراتی عمیق بر سیستم پرورش ماهی و سایر بی مهرگان می باشد . خلاصه ای از اثرات متقابل اجزای اکوسیستم استخرهای پرورش در شکل زیر آورده شده است :
ویژگی های آب و پارامترهای زیست محیطی ، اغلب بر مکانیابی و انتخاب گونه مناسب در آبزی پروری مؤثر است . بنابراین لازم است پرورش دهندگان درک صحیحی از شیمی آب داشته و دارای مهارت لازم جهت مهیا نمودن محیط مناسب و مطلوب برای توفیق در کسب و کار خود باشند .
با سلام
نیتریفیکاسیون یا شوره گذاری فرآیندیه که طی اون ، آمونیاک که برای آبزیان سمّی هست ، طی دو مرحله و توسط باکتری های شوره گذار یا نیتریفایر به صورت غیر سمّی در میاد . احتمالاً تا اینجای قضیه رو بسیاری از دوستان آبزی پرور می دونند و یا جایی شنیده اند . اما از زوایای دیگه ، این نیتریفیکاسیون ملزومات و بایسته هایی داره که در استخرهای فاقد هوادهی ، دارای pH کم و یا آلکالینیتی ( قلیاییت ) پائین ، مشکل ساز خواهد بود . این موارد رو در ترجمه مقاله ای با همین نام در لینک ذیل برای علاقمندان به اشتراک گذاشته ام :
اصل مقاله به قلم پروفسور بوید هست که در یکی از شماره های نشریه Global Aquaculture Advocate نوشته شده . امیدوارم مورد پسند دوستان آبزی پرور قرار بگیره .
بنزالکونیوم کلراید ( BKC ) از جمله ترکیباتی است که در گروه آفت کش های حاوی آمونیوم نوع چهارم ( Quaternary ammonium) قرار گرفته و با خاصیت دوگانه آفت کشی و پاک کنندگی شناخته می شود .
تآثیر BKC به عنوان آفت کش ، مربوط به ظرفیت این ترکیب در عمل به عنوان فعال کننده سطحی کاتیونی ( Cationic surfactant ) بوده و از این طریق اتصال و تخریب غشاء های خارج و درون سلولی و فرآیندهای بیوشیمیایی وابسته به آنها را موجب می شود.
فعالیت هایی همچون اتصال سلول ها به یکدیگر ، سیگنال های بین سلولی ، نفوذپذیری انتخابی نسبت به یون ها و مولکول های آلی مغذی ، حیات سلول ها را از طریق پاسخ مناسب به محرک های محیطی تضمین می کند .استفاده از BKC در مقادیر اندک ، با ایجاد اختلال در چنین فرآیندهایی ، قادر است جمعیت های باکتریایی ، جلبکی ، قارچی و ویروس های پوشش دار را کنترل و مهار سازد .
از این رو می توان از بنزالکونیوم کلراید ( BKC ) در تریتمنت آب ، حذف انگل ها ، ضدعفونی مزارع و استخرهای پرورش و پیشگیری از بروز بیماری در ماهی ، میگو و سایر سخت پوستان استفاده نمود . تاکنون تحقیقات متعددی در خصوص اثر این ترکیب در مقابله با عوارضی همچون آلودگی آبشش ، شکوفایی پلانکتونی و مدیریت بستر استخرهای پرورش میگو انجام شده و همگی مؤید اثر مطلوب BKC در موارد فوق بوده است .
