تسلیت

عروج شهادت گونه 32 تن از عزیزانمان در سانحه دریایی کشتی سانچی را خدمت کلیه خانواده های داغدارشان و تمامی هم میهنانم تسلیت عرض می کنم .

اکوسیستم استخر پرورش ( 8 )

دمای آب بر تریتمنت استخرهای پرورش آبزیان با مواد شیمیایی نیز تأثیر گذار است .در آب های گرم ، حلالیت کودهای شیمیایی و عملکرد علف کش ها با سرعت بالاتری انجام می شود . علاوه بر این ، سموم مورد استفاده در این استخرها ، کارایی بیشتری داشته و سریع تر عمل می کنند و نرخ مصرف اکسیژن به واسطه تجزیه کودهای آلی یا گیاهان آبزی و ... افزایش می یابد (Boyd 1979) . 

در نمودار ذیل ، حلالیت اکسیژن در دماهای مختلف آب نشان داده شده است :

پیش بینی جدید RABOBANK در خصوص وضعیت آبزی پروری و شیلات چین طی ده سال آینده

به گزارش Rabobank پیش بینی ها حاکی از افت تولید محصولات شیلاتی چین ظرف ده سال آینده و در عوض اتکای بیشتر این 

کشور به محصولات وارداتی آبزیان با ارزش افزوده بالا در همین بازه زمانی است .

در زمینه آبزی پروری ، بروز بیماری ، آلودگی ها و نیز دستمزدهای پائین از جمله موارد منفی اثرگذار بر تولید خواهد بود . پیری جمعیت در این کشور سبب کاهش 3 تا 4 میلیونی سالیانه نیروی کار و در نتیجه لزوم افزایش دستمزدها را در پی خواهد داشت .

به علاوه  پیش بینی شده است که بروز بیماری ، موجبات تداوم رکود و یا احتمالا کاهش تولید میگو در این کشور را فراهم آورد . همچنین مقابله با بیماری ، به نوبه خود سبب افزایش هزینه های تولید می گردد . در این بین ، به کارگیری آنتی بیوتیک ها به این منظور ، سلب اعتماد مصرف کنندگان را در پی دارد .

این گزارش می افزاید : بحران آلودگی آب در چین ، اخیراً باعث شده است مقررات سختگیرانه و محدودیت های  زیست محیطی در مناطق مستعد آبزی پروری به عمل آمده و حتی منجر به تعطیلی تعدادی از مزارع پرورش ماهی در این کشور گردد .

این گزارش می افزاید : علیرغم امکان کاهش تولید داخلی ، تقاضا برای مصرف محصولات دریایی در چین رو به افزایش است و همین امر این کشور را به بازاری ارزشمند جهت صادرکنندگان محصولات دریایی تبدیل خواهد نمود . افزایش درآمدها به میزان میانگین 8 درصد سالانه در کنار عدم اطمینان موجود نسبت به سلامت محصولات داخلی از عمده ترین دلایل این رویکرد معرفی شده است .

بر پایه گزارش Rabobank سرانه مصرف غذاهای دریایی در چین از 44 کیلوگرم کنونی به نزدیک 50 کیلوگرم ارتقاء خواهد یافت 

.

منبع : سایت Thefishsite

اکوسیستم استخر پرورش (7 )

دمای آب ممکن است سبب ایجاد لایه بندی دمایی در استخرهای ( عمیق ) پرورش شود .

لایه بندی دمایی ،به  تقسیم لایه های آب به بخش های مجزا اطلاق می گردد .لایه سطحی ( اپی لیمنیون )گرم تر و دارای چگالی کمتری نسبت به لایه زیرین ( هیپولیمنیون ) می باشد .

چنانکه در تصویر نشان داده شده است ، در بین این دو بخش ، لایه ای نازک قرار دارد که دمای آن به سرعت تغییر می نماید .

در مناطق معتدله ، این لایه بندی در پایان فصل بهار ایجاد و تا آغاز پاییز ادامه پیدا می کند که در ابتدای بهار و پاییز اختلاط آب به طور موقت سبب بر هم خوردن لایه بندی می گردد .

در استخرهای کم عمق تر ، در هردو منطقه معتدل و گرمسیر ، لایه بندی ممکن است از الگوی روزانه تبعیت کند .

به این شکل که در طول روز ، لایه بندی دمایی شکل گرفته و با فرارسیدن شب و خنک تر شدن لایه سطحی ، طبقات مجدداً با هم مخلوط شده و لایه بندی از میان می رود (Romaire 1985) .

ترموکلاین قادربه ایجاد اثرات متعددی در استخرهای آبزی پروری است .یکی از این اثرات ، ممانعت از تبادل اکسیژن بین لایه های اپی و هیپو لیمنیون می باشد .در پی این ممانعت ، آبزیان در لایه فوقانی ( لایه دارای اکسیژن بیشتر) تجمع پیدا نموده و تمامی ظرفیت زیستی ستون آب مورد استفاده قرار نمی گیرد .

در این زمینه استفاده از دستگاه های هواده و تجهیزاتی که قادر به ایجاد اختلاط در ستون آب باشند ، در شکست لایه بندی تأثیر قابل توجهی خواهند داشت .

پپتیدهای ضد میکروب در آبزیان

کشف آنتی بیوتیک ها جهت درمان بیماری های باکتریایی این امیدواری را ایجاد نمود که دیگر ، باکتری ، برای سلامت جوامع انسانی ، تهدید عمده ای به شمار نمی رود .

با این حال بیماری های باکتریایی همچنان به عنوان مخاطره ای جهانی محسوب می شوند .مهم ترین عوامل در بروز این مشکل را می توان ، توانایی میکروارگانیسم ها در ایجاد مقاومت در برابر آنتی بیوتیک و مصرف بی رویه این داروها معرفی نمود . بنابراین ایجاد مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها ، جامعه علمی را وادار به جستجو برای یافتن مواد دارویی نوین ترغیب نموده است .

در این زمینه ، پپتیدهای ضد میکروبی ( Antimicrobial Peptides)راهکار امیدبخشی را در برابر طیف وسیعی از میکروارگانیسم های بیماری زا ارائه نموده که در کنار تأثیر ضد میکروبی خود ، در خصوص تنظیم سیستم ایمنی ذاتی موجود نیز عمل می نمایند .

هرچند ، دررابطه با AMP ها ( پپتیدهای ضد میکروبی ( ، دریاها به نحو مطلوبی مورد جستجو و تحقیق واقع نشده اند ، با این حال بر اساس شواهد موجود قادرند نقش بی بدیلی به عنوان منابعی سرشار از این ترکیبات ، مناسب برای محیط های سخت و نامساعد ایفا نمایند .

در این زمینه ، مقاله ذیل را که اقتباس از مقاله ای به زبان اصلی بود ترجمه و در وبلاگ قرار داده ام . امیدوارم مورد استفاده عزیزان بازدید کننده واقع شود :

لینک دانلود 

اکوسیستم استخر پرورش ( 6 )

خوگیری ( Acclimization)فرآیندی است که فیزیولوژی ماهی به تدریج ، به نحوی تغییر می کند که آبزی قادر باشد با تغییرات در عوامل محیطی همچون دما و pH تطابق پیدا نماید . آبزیان نسبت به تغییر ناگهانی دما ، تحمل چندانی ندارند و اغلب تغییراتی در حدود 5 درجه سانتیگراد در دمای آب منجر به بروز استرس و یا حتی مرگ آن ها می شود .بنابراین تغییر می بایست به تدریج و کند صورت گرفته و تنها در حدود چند درجه در روز انجام شود . نوسان سریع دما ( بیش از 0.9 درجه در دقیقه ) منجر به شوک دمایی و مرگ خواهد شد در حالی که ، هرگاه روند خوگیری با سرعت پایینی انجام گردد ، آبزیان ، قادر به تحمل دامنه وسیع دمایی می باشند .

وقتی آبزیان نسبت به دمای مشخصی عادت داده شوند ، درجات حداقل و حداکثر برای دامنه تحمل آن ها ایجاد می گردد که ورای این دما ، تلفات آغاز خواهد شد .اگر آبزی ، با دمای بالاتری آداپته شود ، دمای کشنده در هردو دامنه حداقل و حداکثر ، به درجات بالاتری تغییر خواهد یافت . این رابطه در تصویر ذیل و در خصوص گربه ماهی کانال نمایش داده شده است . در این تصویر نشان داده شده که گربه ماهی آداپته شده در دمای 16 درجه سانتیگراد ، قادر به تحمل دمای آب تا  33 درجه سانتیگراد بوده و بالاتر از این دما تلف می گردد . تغییر دما در این مطالعه ، در حدود 1.7 درجه سانتیگراد در هر ساعت بوده است .

هرگاه تغییرات دمایی کند باشد ، خوگیری آبزی با دمای آب چندان مشکل ساز نخواهد بود . محدوده بین دمای کشنده حداقل و حداکثر در نمودار فوق ، منطقه تحمل ( Tolerance Zone) نامیده شده و برای هر آبزی ، مشخص و ویژه است .

از آفات تفکر بومی سازی

چندوقت پیش بنا به توصیه یکی از دوستان ، کتاب " هنر شفاف اندیشیدن " اثر رولف دوبلی ، از کتاب های پرفروش در سطح جهان ( و البته پر فروش تر در ایران به واسطه شهرت یکی از مترجمین این کتاب ، آقای عادل خان فردوسی پور ، که موجب رسیدن تعداد چاپ کتاب به نوبت چهلم شده ) رو خریدم و خیلی لاک پشتی شروع به خوندن اون کردم  . تا اینکه در روزهای اخیر به یُمن تعطیلی ( فعلاً ) موقّت تلگرام ، این سرعت در مطالعه کمی بیشتر شد و تونستم با دقت بیشتری ( ورای یک رفع تکلیفِ صرف ) از اون بهره ببرم . 

این کتاب در خصوص برخی خطاهای شناختی روزمره در زندگی تقریباً همه آدماست که شاید توجه و کنارگذاشتن بعضی از اونا به اقتضای سن یا موقعیت کاری ، خیلی عملی نباشه ولی فهمیدن و درک اون خطاها ( یا به طور دقیق تر ، اغلبشون ) میتونه در تصمیم گیری ها و نوع نگرش غالب در زندگی افراد تأثیر مثبتی داشته باشه . 

یکی از این خطاهای شناختی که در کتاب مذکور بهش اشاره شده ، خطای " اینجا اختراع نشده " هست که من به نظرم میاد در مطلب حاضر میشه به عنوان خطای بومی سازی از اون یاد کرد . 

در واقع ، این خطای شناختی ، زمانی اثر منفی خودش رو بر تصمیمات به جای می ذاره که ما شیفته افکار ، روش یا سبکی باشیم که متعلق به خودمون می دونیم و یا برای حل یک مشکل فردی ( یا در سطحی بزرگ تر ، مربوط به اجتماع خودمون ) ، به خلق یک ایده یا روش پرداخته و به این شکل ، اون روش و ایده رو مال خودمون و یا بومی شده تر ( نسبت به راهکارهای مربوط به دیگران )  تلقی می کنیم . در اینجا همون سندرم خطای بومی سازی ، خودش رو بروز می ده . یک مثال جالب در این زمینه که در کتاب آورده شده ، مربوط به میدان- چهارراه های ابداعی در کشور انگلیس ، برای حل مشکل ترافیک در دهه 60 میلادی هست . به گفته آقای دوبلی ، سی سال طول کشید تا سایر کشورهای اروپایی و آمریکا ، دست از " لجبازی " بردارند و این سبک کنترل ترافیک رو پیاده سازی کنند . به طوریکه امروزه حدود 30 هزار مورد از این میدان - چهار راه ها فقط در کشور فرانسه ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیره . 

حالا بر گردیم به موضوع مورد بحث خودمون . ظرف سال هایی که در آبزی پروری کشور ، از دور دستی بر آتش داشته ام ، به کرّات به این موضوع بومی سازی برخورد کرده و بعضاً حتی در هنگام ترویج یک روش صحیح مدیریتی ، با این عبارت مواجه شده ام که " اینا در کشورای خودشون جواب می ده ، ولی در اینجا عملی نیست " . 

البته ناگفته نماند ، بنده هیچگاه مخالف بومی سازی به معنای " قالب دهی روش های نوین با توجه به مقتضیات عرصه موجود " نبوده ام . اما اصرار بر این امر و نفی همه روش های نوین رو تنها به صِرف غیر داخلی بودن ایده ، خلاف منطق و عقل سلیم می دونم . بر عکس ، به نظرم میاد تفکر ایجابی در این زمینه ، راهگشای خوبی در اغلب تنگناهای ایجاد شده در مسیر توسعه خواهد بود و اگر روشی جدید قراره معرفی بشه ، به جای ردّ ریشه ای اون ، اول لازمه محدودیت های خودساخته ( ذهنی و عملیاتی ) رو یه بازبینی و مرور کنیم تا ببینیم اگر روش یا ایده ای بر توسعه فعالیتمون اثر گذاره ، چه جوری می شه با حذف یا تعدیل محدودیت ها ، اجرای اون روش رو امکان پذیر کرد . 

مثال در این زمینه ( در خصوص تکثیر و پرورش میگو ) هم الی ماشاءالله در طول همین چند ساله پیش چشممون بوده . از کاهش نرخ تعویض آب گرفته ، تا احداث نرسری ، صید با پره کشی ، افزایش تراکم ، معرفی گونه جدید و ... .

شاید بخشی از این امتناع ما نسبت به تغییر رویه جاری ، ریشه در نگاه سنتی داشته ، و بخشی دیگر ناشی از شیفتگی نسبت به وضع موجود باشه . موضوعی که در نوع نگاه تصمیم گیران رده های میانی صنعت بیشتر واضح بوده و اغلب ، به عنوان سرعت گیر در برابر روند توسعه ، خودنمایی کرده .

بنابر این ، مایلم در انتها ، توصیه مندرج در کتاب " هنر شفاف اندیشیدن " ، ذیل این مطلب ، به قلم نویسنده رو عنوان کنم که : 

برای بازیابی عقل خود باید گاهی از بیرون و با توجه به گذشته به مسائل نگاه کنیم . کدام یک از نظرات تو در ده سال گذشته واقعاً درخشان بوده اند ؟ 

قدمت درمان با شوک الکتریکی

تصویر ذیل مربوط است به بشقابی قدیمی که در کشور یونان کشف شده است . 

 در سمت راست این بشقاب ، تصویر سفره ماهی الکتریکی به چشم می خورد ( Torpedo ) که یونانی ها نخستین بار از آن برای شوک درمانی با الکتریسیته در بیماران بهره گرفتند ( نقل از کتاب Marine Biology نوشته پیتر کاسترو ) .

اکوسیستم استخر پرورش ( 5 )

ماهی ها را می توان بر اساس نیاز دمایی آن ها به سه گروه سردابی ( Cold water) ، ماهی های خنک پسند ( Cool water) و گرمابی ( Warm water) تقسیم بندی نمود . در این رابطه ماهی های سردابی ، ماهی هایی هستند که دمای کمتر از 15 درجه سانتیگراد، ماهی های خنک پسند ، دمای آب بین 15 تا 20  و گرمابی دمای بیش از 20 درجه سانتیگراد را ترجیح می دهند.

برخی از زیست شناسان ، دسته دیگری را به عنوان ماهی های گرمسیری ( Tropical) نیز به این طبقه بندی افزوده اند . البته این دسته بندی صرفاً جهت سهولت انجام گرفته است وبعضاً، مواردی از همپوشانی در بین طبقات مشاهده و حتی گاه ماهی های دو دسته مختلف ، در مکانی یکسان نیز مشاهده می گردند .

ماهی ها ، جانورانی خونسرد هستند . به این معنی که دمای بدن آن ها اساساً مشابه دمای محیط بوده و این دما نیز تحت تأثیر عوامل خارجی به ویژه تابش نور خورشید قرار دارد .

هر گونه ، منحنی و دامنه مطلوب رشد ویژه خود را دارد که متناسب با دما و اندازه آبزی ، متغیر است . علاوه بر این تمامی گونه های آبزی بیشینه و کمینه حد دمایی مناسبی را به خود اختصاص می دهند که ورای این حدود ، بازماندگی کاهش خواهد یافت .

رشد در دامنه دمایی قابل تحمل ( Tolerable) گونه مورد نظر ادامه می یابد تا اینکه به بالاترین حد خود برسد . سپس افت این سرعت رشد آغاز شده و درست قبل از رسیدن به  انتهایی ترین نقطه منحنی دمای قابل تحمل ( دمای کشنده ) متوقف می گردد . مناسب ترین دمای رشد برای هر آبزی ، دمایی است که در محیط طبیعی ، برای زندگی و فعالیت های زیستی انتخاب می نماید .

توانایی ماهی ها برای مقابله با بیماری نیز در محدوده دمای مطلوب رشد ، در بالاترین حد است . در هر دو طرف این نقطه دمای اپتیمم ، می بایست انتظار بروز استرس را داشت که خود القا کننده کاهش در رشد ، تغذیه ، فعالیت تولید مثلی و مقابله با بیماری می باشد .

به این ترتیب ، احتمال موفقیت طی یک دوره پرورش در نزدیکی دمای مطلوب رشد ، بیشتر می باشد .

دمای مناسب برای انواع ماهی ها و سایر بی مهرگان آبزی در جدول ذیل نمایش داده شده است .

دامنه دمایی مناسب برای برخی گونه های آبزی پرورشی

اکوسیستم استخر پرورش ( 4 )

دمای آب ، تأثیر قابل ملاحظه ای بر فرآیندهای فیزیولوژیک همچون نرخ تنفس ، کارایی تغذیه و جذب مواد غذایی ، رشد ، فعالیت و تولید مثل دارد (Meade 1989;Tucker and Robinson 1990) . هر 10 درجه سانتیگراد ( 18 درجه فارنهایت ) افزایش دما ، اغلب موجب افزایش دو تا سه برابری واکنش های شیمیایی و بیولوژیک در بدن موجودات می شود . به عنوان مثال ماهی ، در دمای 30 درجه سانتیگراد ( 86 درجه فارنهایت )، 2 تا 3 برابر اکسیژن بیشتری را نسبت به زمانی که در دمای 20 درجه ( 68 درجه سانتیگراد )  قرار دارد مصرف می نماید و به همین نسبت واکنش های بیوشیمیایی بدن نیز 2 برابر یا سه برابر می گردد . به همین دلیل است که گفته می شود نیاز اکسیژنی در ماهی های گرمابی نسبت به گونه های سردابی ، از اهمیت بیشتری برخوردار است .