راهکارهایی برای بهبود وضعیت صنعت پرورش میگو (از ویتنام تا ایران)
امروز در یکی از مجلات آبزی پروری ویتنامی، متنی رو خوندم در ارتباط با تفاوت قیمت تمام شده میگو با اکوادور که در این رابطه دلایلی رو عنوان کرده بود. در این متن به دلایلی همچون سطح زیر کشت بالا در این کشور، نقش واسطه ها در افزایش قیمت نهاده ها در کشور ویتنام، کیفیت مطلوب پست لاروهای مقاوم نسبت به بیماری (به ویژه در برابر بیماری لکه سفید) و البته سیستم مبتنی بر تراکم پائین در اکوادور که به دلیل اتکاء بخشی از تغذیه میگو بر تولیدات طبیعی استخر، می توان غذاهای با پروتئین جیره پائین تر را در آن بکار گرفت (هرچند این دلیل در همان متن مورد بحث و تردید قرار گرفته است) اشاره شده بود.
اما نکته قابل توجه راهکارهایی بود که در پایان مطلب در دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت به آن ها اشاره شده و در اینجا بیشتر به آن خواهم پرداخت.
ابتدا به راهکارهای کوتاه مدت اشاره شده است:
- تمرکز بر ایجاد مدلی موفق برای پرورش در استخرهای خاکی از جمله در زمینه طراحی مزرعه و استخر پرورش، احداث حوضچه رسوبگیر و سیستم های فرآوری آب ورودی، پوشش دار کردن استخرها (این مورد به صورتی بندی جداگانه در انتهای راهکارهای کوتاه مدت نیز ذکر شده)، اقدامات مبتنی بر امنیت زیستی به منظور بهبود تولید در این استخرها
در این خصوص (تغییر ساختار) از چند سال قبل و به همت اداره کل شیلات و اتحادیه تولید و تجارت آبزیان در استان هرمزگان نشست های ملی بسیار خوب و تا حد زیادی تأثیر گذار انجام شده که تداوم این نشست ها می تونه چهره صنعت پرورش میگو را آنچنان که باید، تغییر داده و به سمت ارتقاء بهره وری هدایت کنه.
- آموزش و ارائه مدل موفق تولید در استخرهای خاکی برای مزرعه داران خرد در قالب گروه های پرورش دهنده منطقه ای و محلی.
شاید تعریف مزرعه داران و پرورش دهندگان خرد، آنچنان که در این متن بهش اشاره شده، حتی قابل تعمیم به مالکین مزارع 20 و 10 هکتاری در کشور هم باشه و این گروه از پرورش دهندگان را هم بتوان در این طبقه دسته بندی کرد. در این صورت، آموزش ها می بایست به صورت میدانی و منطقه ای، چیزی شبیه به آنچه طی سالهای قبل به عنوان دوره های آموزشی و ترویجی توسط پژوهشکده های زیر مجموعه مؤسسه تحقیقات شیلاتی انجام می شد تداوم پیدا نموده و نکته مهم تر اینکه، اعتبار مورد نیاز برای این دوره ها تأمین بشه.
- ایجاد گروه های متشکل از پرورش دهندگان میگو به منظور مذاکره برای تهیه نهاده ها (پست لارو، خوراک و ...) با قیمت پایین تر و همچنین تأمین تسهیلات برای پرورش دهندگان.
به نظر می رسه این راهکار مستلزم ایجاد تشکل های واقعی (خودجوش) دارای توان چانه زنی و البته قابلیت های فنی باشه و در کنار اون می بایست تمامی پتانسیل های موجود اقتصادی، کارشناسی و نهادی در نظر گرفته و از آن ها استفاده بشه.
راهکارهای بلند مدت:
- وارد نمودن جمعیت های میگو اصلاح شده مقاوم نسبت به بیماری و کنترل کیفیت پست لارو
همانگونه که اغلب شما اطلاع دارید، موضوع کنترل کیفیت پست لارو از سال ها قبل در محافل و مجامع مختلف مورد تأکید قرار داشته و دارد. همچنین تولید مولدین مقاوم/ دارای تحمل بالا نسبت به بیماری از سالها قبل مورد تقاضای دست اندرکاران صنعت بود ولی به دلایل بهداشتی توسط نهاد ناظر بهداشتی (سازمان دامپزشکی) با این درخواست موافقت نمی شد. با این حال طی روزهای اخیر این راهکار، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و امیدواریم پروتکل اجرایی آن در آینده نزدیک تدوین بشه.
- احداث سیستم تامین آب و زهکشی مناسب در مناطق کلیدی پرورش میگو.
شاید آنچه از این راهکار، بیشتر برای پرورش میگو در ایران بتوان بهره گرفت، بهبود ساختار آبرسانی و زهکشی در سایت های فعال باشه چرا که به ظاهر تمام مجتمع ها دارای این سیستم هستند اما به نظر می رسه جریانات آبی منطقه ای و محلی سبب اختلاط زهکش با آب ورودی به مجتمع ها می شه و از این بابت، مزارع پرورش، با خطر بسیار اساسی مواجه هستند. البته این موضوع باید توسط اهل فن مورد بررسی و راستی آزمایی واقعی قرار بگیره. در کنار این موضوع، لزوم توجه به سهم زهکش ها در انتقال آلودگی، می بایست به تدریج، موجب طراحی زهکش های مجزا برای مزارع مجاور یکدیگر بشه.
- برنامه ریزی و طراحی مناسب برای تدوین مدل های منطقه ای پرورش متناسب با مزیت ها و شرایط طبیعی و اقلیمی
در متن اصلی، مواردی همچون روش پرورش میگو در رویشگاه های حرّا، پرورش میگو در شالیزار و پرورش در استخرهای لاینر شده را مورد توجه قرار گرفته اما پرورش متناسب با مزیت ها و شرایط طبیعی و اقلیمی، یکی از موارد تقریبا مغفول مانده در صنعت پرورش میگو کشور ما نیز بوده و هست. به نظر می رسه اینکه دیده می شه مزارع خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و حتی استان گلستان نعل به نعل مشابه یکدیگر طراحی شده نشان از همین عدم توجه به شرایط متفاوت طبیعی و اقلیمی (منطقه جزر و مدی، میزان تبخیر، پروفایل خاک و ...) در این مناطق داشته است.
- ایجاد تشکل ها و تعاونی های پرورش دهندگان در هر منطقه و ارتباط آن ها با زنجیره های ارزش
- ایجاد مراکز آموزش و انتقال دانش در هر استان که در آن کارشناسان علمی- تجربی، کارشناسان میدانی آبزی پروری و مدیران موفق مزارع پرورش میگو برای آموزش، انتقال دانش و به اشتراک گذاری تجربیات به پرورش دهندگان اقدام کنند.
به نظرم جالبه که این راهکار بیش از آن که برای ما در ایران، یک هدف تلقی بشه، به نوعی خاطره است. شیلات در ابتدای ظهور و پویائی این صنعت، مراکز آموزش و ترویج در تمام سایت های کلیدی هر استان احداث و راه اندازی کرد. اما به مرور زمان، این مراکز به سازمان ها و نهادهایی واگذار شد که به صورت موازی (و یا جایگزین) قرار بود همان فعالیت ها را داشته باشند ولی متأسفانه این قرار، در همان حدّ قرار باقی ماند. در حال حاضر این مراکز همه کاری می کنند بجز آموزش و ترویج. امید داریم دوباره همان کاربری به مراکز آموزش و ترویج برگرده و مجدداً شاهد استقرار و فعالیت های میدانی کارشناسان بخش آبزی پروری در مجتمع ها باشیم.
