لینکی که در این مطلب قرار داده ام مربوط به نشریه ترویجی است که توسط تنی چند از همکاران پژوهشکده میگوی کشور ، اداره کل دامپزشکی بوشهر و به کوشش سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر تهیه شده و متن مناسبی است که با رویکرد ترویجی تهیه شده و برای آشناشدن بهره برداران صنعت پرورش میگو با پیاده سازی اصول ایمنی زیستی در مزارع، مفید خواهد بود.
یکی از مشکلات کیفی میگوهای صید شده پرورشی به ویژه در سالهای اخیر (پس از معرفی گونه پا سفید غربی به صنعت پرورش میگوی کشور) بروز عارضه سرقرمزی در این میگوها بوده است. این مشکل، بنا به اظهار مدیران شرکت های فرآوری ، همه ساله زیان هنگفتی را به واسطه افت قیمت میگوی پرورشی در بازارهای جهانی (به میزان 0.2 تا 0.6 دلار آمریکا به ازای هرکیلوگرم میگو) در زمینه ارزآوری به این بخش وارد می‌نماید. اما علیرغم این اهمیت چشمگیر، هیچگاه ، بررسی علل و عوامل ایجاد کننده عارضه یاد شده به عنوان نیاز تحقیقاتی، از سوی نهادهای دست اندرکار اقتصاد آبزی‌پروری به بخش های علمی و تخصصی این زیر بخش ارائه نگردیده و معدود فعالیت های انجام شده نیز اغلب به واسطه پیش فرض های اعمال شده در زمینه منشأ، مرحله و ماهیت، منجر به نتیجه معتبر و قابل پیاده سازی به شکل اجرایی و میدانی نگردیده است.
علیرغم مطالعات انجام شده متعدد در خصوص کنترل کیفیت میگوی پرورشی پس از برداشت ، سابقه تحقیق در این زمینه و خاص این عارضه در کشور ایران موجود نمی باشد . تنها در سال 1389 آفتاب سوار و همکاران ضمن بررسی مقایسه ای اثرات هندلینگ پس از صید میگوی پرورشی بر کیفیت این میگو در استان هرمزگان، مشخصاً به بروز این عارضه اشاره نموده است. در خارج از کشور نیز ، غالب تحقیقات در این زمینه ، با موضوع کیفیت محصول پس از صید انجام گرفته و صرفاً اشاره ای ضمنی به این عارضه به عنوان یکی از عوارض اخلال در فرآیند برداشت گردیده است. تنها تحقیق ویژه در خصوص بروز عارضه سرقرمزی ، حاصل مطالعه ای در کشور عربستان بوده که به دلیل عدم انتشار در نشریات معتبر، تنها دسترسی به گزارش کار و نتایج حاصله ممکن گردید.
اما در سال 1396 بنا به درخواست بخش خصوصی از مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی ، پروژه ای دوساله در دو استان بوشهر و هرمزگان به عنوان دو قطب اصلی تولید میگوی ایران اجرا گردید که تلاش می شود نتایج این پروژه در پژوهشکده میگوی کشور در مطالب آتی به صورت تفصیلی ارائه شود.
این نام شاید در نگاه اول کمی تمسخرآمیز به نظر آید ولی این میگو در واقع صاحب قوی ترین تفنگ دنیاست. میگوی هفت تیر کش (Pistol Shrimp) را با نام میگوی بشکن زن (Snapping Shrimp) نیز می شناسند و از لحاظ رده بندی متعلق به خانواده Alpheidae است. مشخصه میگوهای این خانواده، چنگک های نامتقارن آنهاست که چنگک بزرگتر قابلیت شلیک و ایجاد صدای انفجار دارد.
خانواده Alpheidae با داشتن بیش از 600 گونه و 38 جنس پراکنش جهانی دارد. بیشتر آنها حفار هستند و زیستگاه های معمول آنان صخره های مرجانی، بسترهای علف دریایی و صخره های اویستری می باشند. بیشتر گونه های Alpheidae در آب های معتدل و گرمسیری زیست می کنند.
میگوی هفت تیر کش شاید پر سر و صدا ترین موجود دریایی شناخته شده باشد و در این زمینه با نهنگ های عنبر و بلوگا رقابت می کند. چنگک منحصر به فرد این جانور می تواند با انجام حرکتی شبیه بشکن زدن، حباب هایی با سرعت تقریبا 100 کیلومتر بر ساعت و دمای تقریبا 4700 درجه سانتیگراد ایجاد نماید! (دمای سطح خورشید تقریبا 5500 درجه است). بلندی صدای ایجاد شده تقریبا 218 دسیبل است و می تواند فشار آکوستیک برابر با 80 کیلوپاسکال تا فاصله 4 سانتی متری چنگک میگو ایجاد نماید. این مقدار انرژی و فشار برای کشتن طعمه میگو به طور آنی کافیست.
میگوی هف تیر کش از این قابلیت خود هم برای شکار و هم برای ارتباط با سایر هم گونه های خود استفاده می کند. سر و صدای این میگوها به حدی است که کلنی های آنان می تواند مشکلات جدی در ارتباطات زیر دریا و سونار ایجاد نماید. در حقیقت بلندی صدای میگوی هف تیر کش از یک موتور جت کنکورد بیشتر است.
این میگو هنگام شکار، خود را در ناحیه ای دور از چشم مثل یک حفره پنهان می کند. سپس میگو آنتن های خود را بیرون می آورد تا از گذر طعمه ها با خبر شود. هنگامی که حرکت طعمه را احساس کرد، از پناهگاه خود بیرون آمده، قسمت زبانه شکل چنگک خود را عقب کشیده و با یک شلیک طعمه خود را شکار می کند. سپس طعمه را به درون پناهگاه کشیده و تغذیه می نماید.
افزایش جمعیت روی کره زمین، کاهش منابع آب و دغدغه امنیت غذایی، لزوم بهره وری از منابع آبی موجود را در جهت استفاده در فعالیتهای کشاورزی و آبزی پروری مضاعف ساخته است. در این خصوص، آب های نامتعارف به عنوان آن دسته از منابع آبی که محصول فرآیندی خاص بوده و یا به طور کلی، برای بهره برداری، نیازمند پیش تصفیه ، اعمال مدیریت بر پارامترها و یا به کارگیری فنآوری های ویژه به منظور استحصال باشند گزینه مناسبی است که بشر می تواند جهت بهره گیری در فعالیت های خود به آنها توجه بیشتری نماید. اما این منابع آبی بعضاً فاقد استانداردهای لازم جهت بهره گیری در سایرصنایع و فعالیت ها بوده و نیازمند پاره ای از فرآیندهای بهسازی می باشند. در این مقاله، ابتدا به اهمیت کاربرد این دسته از آبها پرداخته شده و سپس روشهای بهسازی آنها به منظور بکارگیری در آبزی پروری به اجمال مورد بررسی قرار گرفته است.
مجله Aquaculture Asia Pacific ، از نشریات مشهور در آبزی پروری ، در شماره اخیر خود ، به رسم معمول ، به بررسی موضوعات مهم این صنعت در خلال سال رو به اتمام 2018 میلادی به قلم سردبیر( خانم Zuridah Merican) پرداخته که به نظر می رسد مرور آنها ،برای دست اندرکاران این کسب و کار ، خالی از لطف نباشد .
نخستین مطلب مربوط به اختراع اسکنری سه بعدی است به نام IFarm که توسط یک شرکت استارت آپی با عنوان BioSort AS ابداع شده و از روی الگوهای اطراف چشم ، دهان و آبشش ماهی سالمون ، تشخیص ماهی های بیمار از سالم را پیش از شیوع عفونت در میان جمعیت امکان پذیر می سازد . به نوشته این نشریه ، بیماری های ماهی سالمون پرورشی ، سالانه موجب بروز خسارتی بالغ بر یک میلیارد دلار به این صنعت می گردد و این اسکنر با هدف کاستن از این حجم خسارت به کار گرفته خواهد شد .
مطلب پر اهمیت دیگر از نگاه این نشریه ، که مجدداً از رونق شرکت های استارت آپی در آبزی پروری حکایت دارد ، معرفی و تجاری سازی ترکیبات جایگزین پروتئینی و لیپیدی ( چربی) جهت استفاده در خوراک آبزیان است . چهار شرکت در زمینه تولید پودر حشرات به عنوان منبع پروتئین و شرکتهای دیگری در رابطه با منابع اسید های چرب غیر اشباع ( از جلبک های دریایی ) در این زمینه فعالیت داشته اند . همچنین در ادامه این بخش ، از تولید نخستین داروی خوراکی مؤثر در درمان ( مقاوم سازی ) میگوها در مقابل بیماری های ویروسی از جمله لکه سفید با سرمایه گذاری شرکت Nutreco خبر داده شده است .
موضوع بعد ، در خصوص تداوم چالش بیماری در صنعت میگو و نیز افزایش عرضه نسبت به تقاضای این محصول و در نتیجه کاهش قیمت در بازارهای جهانی می باشد . بروز مشکل بیماری ، متوسط بازماندگی در مزارع پرورش میگو را از 80 درصد در سال 2010 به حدود 50 درصد تقلیل داده که همین امر موجب افزایش 30 درصدی در هزینه تولید گردیده است. از طرفی، قیمت میگوی پرورشی در بازارهای جهانی، در حدود 10 درصد کاهش نشان می دهد . کاهش قیمت ها سبب شده است تا پرورش دهندگان کشور هند، در دومین دوره پرورش در سال جاری، تراکم ذخیره سازی را در استخرهای خود کاهش دهند تا افزایش عرضه، به کاهش بیشتر قیمت ها منجر نگردد. اتکای اغلب کشورهای تولید کننده میگو به بازار چین، باعث تأثیر گذاری هرگونه تغییر در تقاضای این بازار بر بسیاری از جنبه های این صنعت گشته است .به گفته یکی از شرکت کنندگان در میزگرد آبزی پروری 2018( TARS 2018) تمایل خریداران چینی به خرید گونه وانامی کاهش یافته، از این رو بسیاری از پرورش دهندگان آسیایی، پرورش گونه ببری سیاه را در پیش گرفته اند .
تیلاپیا نیز با افزایش عرضه نسبت به تقاضا مواجه بوده است. علیرغم عدم بهبود رشد تقاضا در ایالات متحده به عنوان اصلی ترین بازار این ماهی، در کلمبیا و برزیل شاهد افزایش تولید بوده ایم. به نظر می رسد این شرایط با توجه به بروز مشکلات اقتصادی بین چین( به عنوان بزرگترین تولید کننده تیلاپیا در جهان) و آمریکا در سال آینده نیز تداوم یابد .
سرمایه گذاری یک شرکت سنگاپوری ( Barramundi Asia) در برونئی و تولید قفس های دریایی غوطه ور ( Submersible) در اندونزی نیز از جمله خبرهای مورد توجه این نشریه بوده است .
بین 40 تا 50 درصد از پرورش دهندگان میگو در بزرگترین قطب تولید میگو کشور مالزی به دلیل افزایش تقاضا در بازارهای صادراتی و افزایش مجدد قیمت ها در سر مزرعه ، به پرورش گونه مونودون روی آورده اند.
بر اساس سخنرانی که در آخرین میزگرد آبزی پروری در Chang Mai تایلند ارائه شد ، در سال 2017 ، غذای میگوی ببری سیاه ، پس از تغییر گونه پرورشی از لیتوپنئوس وانامی به این گونه توسط 40 تا 50 درصد از پرورش دهندگان این منطقه ، به بیش از 10000تن افزایش یافته است ....
متن کامل این خبر را که از سایت Undercurrent News اقتباس و ترجمه شده ، می توانید در لینک ذیل مشاهده فرمائید
ضمنا از دوست عزیزم جناب آقای مهندس امید بحری ، بابت ارسال خبر سپاسگزارم .
شوری
مراد از شوری ، غلظت کلِّ یون های موجود در آب است . عمده ترین یونهای سهیم در ایجاد شوری آب عبارتند از : کلسیم ، منیزیم ، سدیم ، پتاسیم ، بیکربنات ، کلرید و سولفات . واحد شوری را غالباً به صورت گرم در لیتر یا بخش در هزار ( ppt) بیان می کنند .
برای گونه های مختلف آبزیان پرورشی ، شوری های مختلف و متنوعی به عنوان شوری مطلوب ( بهینه یا Optimum) تعریف شده است . در مقادیر بالاتر و یا پائین تر از شوری تعریف شده مطلوب ، آبزی لازم است با صرف انرژی و تغییر در ساختارهای بافتی خود اقدام به مقاومت در برابر تغییر نموده و به این ترتیب از دامنه رشد قابل انتظار دور گردد . بعضاً در مواردی که این تغییرات در شوری محیط ، ناگهانی بوده و یا فراتر از دامنه تحمل باشد ، مرگ آبزی رقم خواهد خورد .
شوری ، از جمله عواملی است که در مرحله مکان یابی جهت آبزی پروری مورد بررسی قرار داده می شود چرا که تنظیم شوری مناسب در مزارع بزرگ با حجم بالای آب مورد نیاز پرورش ، در اغلب موارد فاقد توجیه اقتصادی بوده و بسیار چالش برانگیز است . در طول دوره پرورش نیز ، هرچند شوری آب ورودی به استخر ، تعیین کننده اصلی شوری پرورش است با این حال ، عواملی نظیر تبخیر و ترکیبات ورودی به استخر از طریق مواد بهبود دهنده کیفیت و یا مواد خوراکی ، و در مکان هایی که بارندگی در طول دوره پرورش در آن ها محتمل است ، ایجاد رقت در آب استخر ، این شوری اولیه را تغییر خواهند داد .
در مناطق خشک و بیابانی ، شدت تبخیر روزانه به حدّی است که نیاز به جایگزینی آب تبخیر شده از استخر را به منظور مقابله با افزایش شوری ناگزیر می سازد . علاوه بر تأثیر مستقیم شوری بر روند سوخت و ساز موجود پرورشی ، این عامل ، قادر است به طور غیر مستقیم بر سایر عوامل حیاتی در طول دوره پرورش نیز مؤثر باشد . افزایش شوری سبب کاهش اکسیژن محلول در آب می گردد . از طرفی ، برخی از عوامل بیماریزا ، در شوری های بالاتر ، فاقد قدرت بیماریزایی شدید بوده و یا برعکس ، تنها در شوری های بالا قادر به بروز بیماریزایی می باشند . بعضی گونه های جلبکی نیز تنها در شوری های خاصی قادر به شکوفایی بوده و از طرفی ، افزایش یا کاهش شوری بر میزان تأثیر برخی مواد که به طور معمول جهت بهبود کیفیت ، به آب استخر افزوده می شوند ، مؤثر می باشد . از طرف دیگر ، سهم آمونیاک غیر یونیزه ( سمّی ) درکلِّ نیتروژن آمونیاکی تولید شده ، در شوری های بالاتر کاهش می یابد .تأثیر شوری بر جذب انرژی از غذای داده شده نیز در مطالعات محققین کاملاً اثبات شده است . به این ترتیب که با افزایش شوری ، مقدار انرژی که از طریق غذا در دسترس آبزی قرار می گیرد کاهش می یابد .
معمولاً در مزارع پرورش موجود در مناطق گرم و خشک ( نظیر سواحل شمال و شمال غربی خلیج فارس در ایران ) رایج ترین روش مقابله با افزایش شوری ، جایگزین ساختن آب از طریق تعویض نوبتی است . این مسأله به نوبه خود می تواند مدیریت مزرعه را در استفاده از تعویض آب به عنوان ابزار مدیریتی جهت رفع چالش هایی همچون کمبود اکسیژن ، اصلاح بستر ، تنظیم تراکم پلانکتونی و ... دشوار سازد . از این رو لازم است در کنار روش های رایج ، از تمهیداتی نظیر کاهش 5 تا 10 درصد از میزان غذای داده شده ، هوادهی استخرها در ساعات گرم روز ، افزایش ارتفاع آب استخرها در شرایط دمای بالا نیز بهره گرفت .
دما
دما مهم ترین عامل فیزیکو شیمیایی تأثیر گذار بر سایر عوامل در استخرهای آبزی پروری است . دما بر تولیدات طبیعی استخر ، میزان اکسیژن محلول در آب ، سمّیت آمونیاکی ، شدت سوخت و ساز بدن میگو و شدت تنفس ، سرعت رشد و تکثیر باکتری های بیماریزا ، سرعت تجزیه مواد آلی و ... مؤثر می باشد و با توجه به اینکه در استخرهای بزرگ ، کنترل دما از طریق سرمایش و گرمایش کمتر دارای توجیه اقتصادی است ، به این ترتیب اهمیت دما در تعیین گونه و دوره پرورش دوچندان می گردد .
اگرچه معمولاً دامنه تحمل دمایی آبزیان مختلف، بسیار گسترده تعریف می شود اما ، به منظور موفقیت در پرورش گونه مشخص آبزی ، توجه پرورش دهنده می بایست به دامنه دمای مطلوب ( اپتیموم ) برای گونه مورد نظر معطوف باشد .
از جمله اثرات سوء نوسانات شدید دما بر میگوهای پرورشی می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- کاهش اشتها در دامنه های پائین و بالای محدوده تحمل موجود ( به عنوان مثال میگوی وانامی در دمای پائینتر از 18 و بالاتر از 35 درجه سانتیگرد )
- افزایش ریسک بیماری
- افزایش سرعت تجزیه مواد آلی و تولید ترکیبات مضر در دمای بالا
- افزایش ریسک غلبه جلبک های مضر همچون جلبک های سبز- آبی در دمای بالا
- کاهش حلالیت اکسیژن در آب استخر در دمای بالا
- افزایش سمّیت آمونیاک در آب استخر و تحریک به پوست اندازی در دمای بالا
- تشدید مصرف اکسیژن توسط رسوبات ، پلانکتون ها و میگو در دمای بالا
- افزایش ریسک بروز بیماری های خطرناکی همچون لکه سفید ویروسی در اثر نوسانات شدید دمای آب
- لایه بندی دمایی آب و احتباس آب دارای اکسیژن کم در لایه تحتانی و سردتر ( محل استقرار میگو ها ) در ساعات گرم روز
- کاهش جمعیت پلانکتونی بر اثر افزایش شدید دما در لایه های سطحی ( محل نفوذ خورشید )
- کاهش جذب مواد غذایی به دلیل افزایش سرعت دفع میگو ها در دمای بالا
در این خصوص به منظور مقابله با اثرات سوء به ویژه افزایش دما ، افزایش ارتفاع آبگیری ، هوادهی جهت برهم زدن لایه بندی دمایی ، تعویض آب به شیوه Flow Through ( سرریز ) ، تنظیم میزان غذا و درصد غذادهی روزانه با توجه به دمای آب ، استفاده از نهاده های غذایی مطلوب و دارای جذب مناسب ، رعایت اصول ایمنی زیستی ، استفاده از مواد بهبود دهنده کیفی آب و خاک در دماهای بحرانی ، استفاده از پروبیوتیک مناسب و پاکسازی محیط بستر با استفاده از روش تعویض آب شدید در ساعات خنک تر روز و ایجاد تلاطم و رانش ذرات لجنی بستر به سمت خروجی ( از طریق لگدکوب و ...) توصیه شده است .
