مخاطرات ناشی از پساب آبزی پروری (تصویر)

برگرفته از مقاله (بررسی سیستماتیک پساب آبزی پروری: آلاینده ها، اثرات و فناوری های تصفیه، نوشته Xiaojing و همکاران، 2024)

 

 

لینک دانلود تصویر بزرگتر

مدیریت خاک بستر در استخرهای آبزی پروری (کتاب)

کتابچه ای که لینک اون رو در ذیل همین مطلب قرار داده ام، ترجمه ای است از نوشته های پروفسور کلود بوید مربوط به سال 2002 که در تیرماه 1390 ترجمه اش کردم. بین کارهایی که در زمینه آبزی پروری انجام داده ام، این کتابچه جزء قدیمی ترین کارهاست (البته کارهای دیگری پیش از این به صورت مقاله و یا ترجمه انجام شده بود منتها در حجم کمتر). امیدوارم این کتابچه بتونه در خصوص اهمیت بستر استخرهای پرورش آبزیان، اطلاعاتی را به شما بازدید کننده گرامی منتقل کنه و براتون مفید باشه. 

لینک دانلود

مورچه ها و آدم ها (زیست شناسی)

از زمان کودکی، وقتی اسم موریس مترلینگ رو می شنیدم، بی اختیار در ذهنم کارهای بی نظیر این نویسنده توانا در حوزه معرفی موریانه ها، مورچه ها و زنبور عسل به نسل من و قطعا نسل های جوان تر از من تداعی شده. بخصوص کتابی که جلد اون رو در بالای این مطلب گذاشته ام به نام مورچگان با تصویری از چهره نویسنده. اما موضوعی که چند روزیه ذهنم رو به خودش مشغول کرده، مطالب جالبیه که در کتاب " در جستجوی طبیعت" به قلم ادوارد ویلسون، مورچه شناس (بله درست خوندید، مورچه شناس) معروف صاحب کتاب مشهور سوسیوبیولوژی در خصوص این موجودات کوچک، اجتماعی و در عین حال عجیب مطالعه کرده ام. 

در ابتدا به نظرم اومد با توجه به تخصصی که مرحوم ویلسون در زمینه مورچه ها داره، عجیب نیست که به رفتار اجتماعی اونا پرداخته باشه (البته کتاب در خصوص تکامل همگراست و نه فقط مورچه ها بلکه سایر جانوران را نیز مورد بررسی قرار داده) اما وقتی برخی رفتارهای مورچه ها رو در کتاب خوندم، علاقمند شدم از منابع مختلف، سایر عجایب رفتاری اون ها رو هم مطالعه کنم که دیدم عجب دنیایی دارند این جانوران کوچک و (برای ما، انسان های مغرور دوپا که فکر می کنیم همه جهان برای خودمونه) مزاحم و چقدر برخی کنش های فردی و اجتماعیمون در طول تاریخ، تقلیدی از مورچگان بوده. مثلا به رفتارهای زیر توجه کنید:

مورچه های انتحاری:

گونه هایی از مورچه ها (که در مالزی و برونئی هم نمونه هایی از اون ها دیده شده)، البته از طبقه کارگر، وجود دارند که در زیر فکشون، غده هایی حاوی یک مایع لزج و چسبناک قرار گرفته. وقتی جمعیت این مورچه ها مورد تهاجم قرار می گیره و یا برای تسخیر لانه سایر مورچه ها حمله می کنند، کارگرها، خودشون رو با انقباض همین غده ها منفجر می کنن (دقیقا منفجر می کنند و به همین خاطر یک گونه از اونا رو explodens نامگذاری کرده اند) تا ضمن هلاک کردن چندین مورچه از جبهه دشمن، چندتایی رو هم با مایع چسبناک درون این غده ها گرفتار کنند. این رفتار فکر کنم در سال های اخیر بیشتر در خبرها دیده می شه و البته در ازمنه قدیم و در طول تاریخ هم کم سابقه نبوده. 

مورچه های برده دار: 

این مورچه ها هم حکایت جالبی دارند. بعضی از اونا کودک دزد (Dulosis) هستند یعنی از لانه سایر جمعیت های مورچگان، شفیره و لارو اونا رو می دزند و به لانه محل سکونت جمعیت خودشون منتقل می کنند تا بعد که بزرگتر شدند به عنوان برده و در کاست کارگر، در لانه به خدمت مشغول بشن. بعضی دیگه مورچه های کارگر رو از سایر لانه ها می دزدند و میارن به لانه خودشون (Slave maker) تا اونا رو به بردگی بگمارند. پس برده داری و بچه دزدی تنها به اشرف مخلوقات محدود نمی شه.

مورچه های کمونیست: 

این موضوع در آزمایشی که آقای ادوارد ویلسون و همکارش انجام داده اند مشخص شده. این دو دانشمند، متوجه شدند که گروهی از مورچه ها (خوراک جو)، قطرات درشت شبنم یا شهد و سایر طعمه ها رو به لانه خود منتقل و در آنجا تحویل سایر افراد جمعیت می دن. در مواردی حتی مواد غذایی رو در دستگاه گوارششون ذخیره می کنند و بعد با تحریک لب پائینشون توسط مورچه های درون لانه، اون مواد رو بالا میارن. ولی در مورد اول که غذا یا آب، به تدریج تحویل سایر افراد جمعیت می شه، محققین یاد شده، با استفاده از شهد آغشته به ماده رادیو اکتیو (برای ردیابی مواد) دریافتند که وقتی مورچه های خوراک جو، شهد رادیو اکتیو را به لانه می برند، تنها بعد از 24 ساعت، حدود نصف جمعیت و پس از یک هفته، تمامی مورچه های ساکن در لانه به یک اندازه این ماده رادیواکتیو را در معده خودشون دارند. در واقع هرچقدر که همان خوراک جویان (بدون چشمداشت به حق الکشف طعمه) در معده خودشون ذخیره می کنند، به همان اندازه سایر همشهریان (ببخشید هم لانه های) اون ها هم از آن بهره مند خواهند بود. به این می گن کمونیسم واقعی...

 

جزوه یادگاری(دلنوشته)

چندین سال قبل، بنا به ضرورت شغلی و از طرفی، علاقه شخصی، جزوه ای را ترجمه و تألیف کردم در خصوص تکثیر و پرورش ماهی سی باس آسیائی که با توجه به قلّت منابع فارسی در این زمینه، به نظرم میومد که مورد استفاده علاقمندان در این حوزه قرار بگیره. البته تقریبا همانطور هم که فکر می کردم شد. بعد از آن، پیام ها، تماس ها و ایمیل های محبت آمیزی دریافت می کردم که همگی نشان از توجهی داشت که نسبت به کار این حقیر شده بود و از این بابت شکرگزار بوده و هستم.

اما یکی از اون بازخوردها که در نوع خودش برام جالب بود امروز اتفاق افتاد زمانی که داشتم در مورد مزایای استفاده از ماهی باراموندی یا سی باس آسیایی در مزارع پرورش میگو با دوست عزیز پرورش دهنده ای که قصد داشت برای سال آینده این کار رو انجام بده صحبت می کردم. این دوست عزیزم می گفت از استاد دانشگاهشون، کتابچه ای در مورد تکثیر و پرورش سی باس آسیائی گرفته که مطالب خوبی داشته و اطلاعاتش مورد استفاده ایشان واقع شده. تا اینجای کار یک مسئله معمول بود، ولی زمانی که از تعداد صفحات این کتاب صحبت کرد کنجکاوی من برانگیخته شد تا در مورد این کتابچه بیشتر اطلاعات کسب کرده و در صورت امکان، این جزوه یا کتاب رو برای خودم هم پیدا کنم. چون قبلش گفته بود کتابچه، ترجمه شده اس ازش پرسیدم مترجمش کیه؟ ایشان صادقانه گفت راستش باید چک کنم. پرسیدم جلدش آبیه؟ گفت بله و تصویر یک ماهی سی باس روی اونه.

دیگه تقریبا مطمئن شده بودم قضیه از چه قراره که خودش از توی گوشی، کتاب رو پیدا کرد و روی جلدش رو خوند و با لبخند گفت: بله. ترجمه خودتونه. و این لحظه احساس کردم که می تونیم خیلی ساده در هر حوزه کاری که هستیم، از خودمون یادگاری برجا بگذاریم. فرقی هم نمی کنه این یادگار، نامی بر لوح زرین افتتاح یک پروژه باشه، یا روی کاشی های نیلی رنگ یک موقوفه یا اسمی بر جلد یک جزوه و کتابچه راهنما. 

پرورش کپور ماهیان در استخرهای ذخیره آب کشاورزی (جزوه آموزشی)

طی سال های اخیر، توجه ویژه ای به پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی از سوی دست اندرکاران صنعت شیلات، به عنوان پتانسیلی ویژه در ارتقاء تولید ماهی در آب های داخلی صورت گرفته. در استان بوشهر، این موضوع در چندماه اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته به نحوی که در منطقه دشتستان (ارم) تاکنون تقاضاهای زیادی از سوی کشاورزان به اداره کل شیلات ارائه شده که در جای خود برای صدور مجوزات لازمه هم، چالش های خودش رو داشته ایم و به لطف همکاری های بین سازمانی، تا جدی توانسته ایم این مشکلات رو تخفیف بدیم. اما در همین زمینه، جزوه ای رو در سال 1391، جهاد کشاورزی استان قم منتشر کرده که می تونه برای علاقمندان در این حوزه، مفید باشه. 

لینک دانلود

زبان تخصصی تکثیر و پرورش آبزیان (کتاب)

کتابی که لینک آن را ذیل همین مطلب تقدیم حضور بازدیدکنندگان محترم نموده ام، برای آنها که مثل خود من، اوقات فراغت خود را به ترجمه متون تخصصی می پردازند و یا به طور حرفه ای مترجم متون تخصصی شیلات و آبزی پروری هستند جذاب و مفید خواهد بود. کتاب، نوشته جناب آقای دکتر پورکاظمی عزیز و در سال 1387 تدوین گردیده است.

لینک دانلود

زیست شناسی میگو (کتاب)

کتاب زیست شناسی میگو، در سال 1388 توسط محققین برجسته مؤسسه تحقیقات شیلاتی ایران و پژوهشکده میگو کشور آقایان دکتر نصیر نیا میمندی، دکتر عباس متین فر و محسن نوری نژاد نگاشته و تدوین شده است. این کتاب برای استفاده علاقمندان، در لینک ذیل قابل دانلود می باشد.

لینک دانلود

 

اقتصاد دریامحور و برنامه هفتم توسعه

 روزنامه کائنات، 29 اردیبهشت 1403

محمود محبی- ویژگی‌های ژئوپلیتیکی کشور ایران، یکی از مهمترین شاخص‌های قدرت بخشی آن به حساب می‌آید، از این جهت است که در طول تاریخ همواره قدرت‌های بیگانه و علی الخصوص دشمنان ایران تمرکز و توجه خاصی به سواحل جنوبی شرقی ایران که در محدوده دریای مکران و پس کرانه‌های آن واقع شده، داشته و حذف و به دست آوردن منابع و منافع این منطقه و یا جلوگیری از بهره برداری ایران از منابع و منافع آن، به عنوان یک راهکار کاربردی برای مقابله احتمالی با ایران مطرح بوده است.
حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی بوده و براین اساس مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و ازجمله حمل ونقل دریایی، گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدنکاری دریایی است.
یکی از موضوعات مهمی که در بیانیه گام دوم انقلاب بر آن تأکید شده بحث تمدن‌سازی است و دریا در طول تاریخ به‌عنوان یکی از عرصه‌های مهم تمدن‌ساز به شمار می‌رفته، تمدن دریایی یک نظریه است که بر اساس آن کشورها با استفاده از ظرفیت دریا و اقتدار دریایی بر آینده جهان تأثیر می‌گذارند و از این گزاره در جنگ‌های جهانی اول و دوم به‌عنوان ابزار قدرت برتر استفاده شده است.
اگر نگاهی به توزیع جمعیتی در کشورهای توسعه‌یافته بیندازیم متوجه خواهیم شد که بیش از ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ این کشورها در مناطق ساحلی قرار دارند و امروزه به‌عنوان قطب‌های تجاری شناخته می‌شوند، شیلات، گردشگری، حمل‌ونقل، بنادر، کشتی‌سازی، منابع زیر سطحی، آبزی‌پروری، بیوتکنولوژی، انرژی‌های تجدیدپذیر و منابع غذایی نمونه‌هایی از ظرفیت‌های این قطب‌های تجاری هستند که در اقتصاد دریا محور تعریف می‌شوند.
در این میان بررسی سیاست های کلی توسعه دریا محور و شناسایی فرصت ها، چالش ها و راهکارها، ایجاد بستر تعامل حاکمیت و بخش خصوصی در تقویت زنجیره های ارزش مبتنی بر دریا، تبیین موضوع برای فعالین مرتبط و معرفی ظرفیت های دریا در توسعه اقتصادی کشور و کمک به توسعه همکاری های بین المللی، جذب سرمایه و کسب دانش و فناوری مهم است.
اقتصاد دریامحور برای ایران اهمیت قابل توجه‌ای دارد، چرا که ارتباطات تجاری کشور با بسیاری از کشورهای همسایه جنوبی‌مان و سایر کشورهای جهان از طریق دریا انجام می‌شود.ایران، از ظرفیت‌های متنوعی در حوزه اقتصاد دریایی برخوردار است که شامل موضوعات گوناگونی مانند گمرک، گردشگری دریامحور، خدمات بندرگاهی، شیلات، لجستیک دریایی و استخراج نفت است. اقتصاد دریامحور، راهبردی اساسی، توسعه‌ای و کنش‌گرا و درنهایت تحول آفرین است چرا که در سطح بالایی نهادها و سازمان‌های زیادی را درگیر می‌کند.
اگر امروز تصمیم گرفته شود ۱۰۰ موضوع و اقدام اساسی در فرایند توسعه کشور فهرست شده و از بین آنها ۵۰ موضوع مهم‌تر انتخاب شده و درنهایت پنج موضوع کلیدی و جدی برگزیده شود، بدون شک موضوع توجه به اقتصاد دریامحور و توسعه سواحل مکران در سبد انتخاب نهایی قرار می‌گیرد.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان، سهم عمده‌ای از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می‌کنند، در این میان ویتنام و سپس چین با بیش از ۵۰ درصد، در صدر قرار دارند، ایران نیز حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می‌کند که با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور، رقم پایینی تلقی می‌شود. اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از ابتکارات اصلی برنامه هفتم توسعه برای اولین بار در برنامه هفتم توسعه مطرح و احکام مشخصی برای آن پیش بینی شده است‌.
استقرار ۸ درصد جمعیت کشور در پس‌کرانه سواحل جنوب کشور و توسعه فعالیت‌های دریامحوری چون بانکرینگ و کشتی‌سازی از دیگر تدابیر پیشنهادی مندرج در لایحه برنامه هفتم توسعه بوده است.
اشتغال‌زایی و تولید ثروت از طریق بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریا محور از جمله گردشگری، شیلات، حمل‌ونقل، ترانزیت، بنادر، کشتی‌سازی، بانکرینگ، اوراق کشتی، انرژی‌های تجدیدپذیر، صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی از مهم‌ترین تأثیرات بر روی اقتصاد منطقه بشمار می‌روند، رشد تولید، افزایش اشتغال، رشد بهره‌وری، جذب سرمایه‌گذاری، تقویت رقابت‌پذیری، افزایش صادرات، ایجاد صنایع وابسته و زنجیره تأمین به‌صورت غیرمستقیم با فعال‌شدن ظرفیت‌های دریا محور اتفاق می‌افتند.

عوامل استرس زا به عنوان عوامل پنهان در بروز خسارات آبزی پروری (بخش چهارم)

برگرفته از مقاله: فاکتورهای فیزیکوشیمیائی آب و فیزیولوژی استرس اکسیداتیو در ماهی

نوشته: Soumya V.Menon و همکاران (2023)

 

اکسیژن محلول، استرس اکسیداتیو و سلامت ماهی (بازدید کنندگان عزیز با توجه به عدم نمایش کامل جداول در صفحه وبلاگ می توانند بخش چهارم را از اینجا دانلود نمایند)

پرورش آبزیان نیازمند تأمین اکسیژن محلول (DO) در بازه ای مطلوب و دقیق است. اکسیژن محلول تحت تأثیر هوادهی، دما، فتوسنتز، تجزیه مواد آلی، تنفس، شوری، فشار و عوامل دیگر تغییر می کند. در نتیجه، تمرکز بر بررسی و روش های مختلف تولید اکسیژن و تأمین آن، در مقاله حاضر جایگاه اساسی داشته است. سطوح پائین تر (هیپوکسی) و یا بالاتر (هیپراکسی) از حد نیاز آبزی به واسطه متغیرهای متعددی بر فیزیولوژی آبزیان مؤثر می باشند.  به عنوان مثال اکسیژن محلول بر فیزیولوژی ماهی های آب شیرین به روش های متفاوتی تاثیر گذار است. این عامل می تواند بر تغییرات رفتاری و فیزیولوژیکی مختلف ماهی همچون شنا، تغذیه، تنفس، رشد، تولید مثل، مدیریت بیماری، بازماندگی، پارامترهای بهداشتی و ایمنی اثر داشته و آن ها را دچار تنش نماید. علاوه بر این، DO برای بقا و سلامت آبزیان، بسیار ضروری است.

آبزیان، اکسیژن مورد نیاز برای تنفس را از آبی که در آن شناور هستند به دست می آورند و اگر سطح اکسیژن محلول در آب محیط اطراف کافی نباشد. می تواند اثرات زیانباری بر سلامت آنها داشته باشد. Swingle، برای ماهیان گرمابی، جدولی را در خصوص میزان اکسیژن محلول مورد نیاز پیشنهاد نموده است (1969):

ردیف	میزان اکسیژن محلول (میلی گرم بر لیتر)	اثرات
1	≤0.3	تنها با مدت کمی قرار گرفتن در معرض این میزان اکسیژن محلول، ماهی ها تلف می شوند.
2	1-0.3	پس از قرار گرفتن طولانی مدت ماهی در معرض این میزان از اکسیژن محلول، تلفات رخ می دهد
3	5- 1	ماهی ها در این میزان اکسیژن محلول زنده می مانند با این حال، در صورت تداوم وضعیت، رشد آنها متوقف می شود.
4	5	این حد از اکسیژن محلول برای اغلب ماهی های آب شیرین مناسب است. رشد ماهیان گرمابی در این میزان از اکسیژن محلول سرعت می یابد.

 

Carlos و Siefert اثرات کاهش اکسیژن بر روی تخم‌ و لارو قزل‌آلای دریاچه (Salvelinus namaycush) و سوف دهان بزرگ (Micropterus salmoides) را بررسی کردند (1974). در این تحقیق مشخص شده است که قابلیت این ماهی ها برای تحمل هیپوکسی و شنا در شرایط هیپوکسی مزمن با بازسازی ویژه در ماهیچه های آبشش، قلب و شنا افزایش می یابد. علاوه بر این، افزایش هماتوکریت، میل ترکیبی بالاتر هموگلوبین در اتصال به اکسیژن، افزایش ظرفیت بی‌هوازی و افزایش برون ده قلبی از سایر عوامل مؤثر بر تحمل هیپوکسی در ماهی به شمار می روند.

عدم دسترسی به اکسیژن، به ویژه در شرایط هیپوکسی، همراه با دما نیز می تواند بر حیات بعضی موجودات مؤثر باشد. در دمای 7 و 10 درجه سانتیگراد، رشد ماهی قزل آلای دریاچه (از لقاح تا اولین تغذیه) در تمامی تیمارهای زیر اشباع اکسیژن (≤50٪ پایین تر از حالت اشباع) دیده شد شد، اما بقا در تمام غلظت ها به جز در محدوده 50٪ اشباع و در دمای 7 درجه سانتیگراد به صورت منفی تحت تأثیر قرار گرفت. سوف دهان بزرگ در تیمار 35 درصد اشباع اکسیژن و دمای 20 و 23 درجه سانتی گراد آب محیط زنده ماند. در این ماهی در تیمار 70 درصد اشباع اکسیژن 70٪ رشد محدود شد. در 50% اشباع و پایین تر، تفریخ پیش رس تخم ها انجام و اولین تغذیه به تعویق افتاد. همچنین مشخص شد که میزان اکسیژن محلول به طرق مختلف موجب بروز محدودیت در رشد ماهی می شود.

ردیف	میزان اکسیژن محلول (mg/lit)	تأثیر بر ماهی
1	2	کاهش تولید تخم به ازاء هر ماهی
2	کمتر از 7.9	کاهش معنا دار رشد
3	کمتر از 4	کاهش بازماندگی
4	1	توقف تخمریزی