مدیریت بهداشتی و برنامه امنیت زیستی مراکز تکثیر و مولد سازی میگو با تأکید بر پیشگیری از بیماری ویروسی لکه سفید

یکی از چالش های اصلی در تولید آبزیان بالاخص درآبزی پروری موضوع بهداشت و بیماریهای آبزیان بوده، سالیانه میلیون ها دلار خسارت از طریق بیماری های آبزیان به پرورش دهندگان میگو وارد می شود. بیماری ویروسی لکه سفید از جمله بیماری هایی بوده که در طول 15 سال گذشته شیوع این بیماری منجر به تحمیل هزینه های هنگفتی به صنعت تکثیر و پرورش میگو صنعت پرورش شده است.

فایل پیوست با عنوان "مدیریت بهداشتی و برنامه امنیت زیستی مراکز تکثیر و مولد

سازی میگو با تأکید بر پیشگیری از بیماری ویروسی لکه سفید" توسط جناب آقای دکتر محمد خلیل پذیر عضو هیئت علمی پژوهشکده میگوی کشور تهیه و ارائه گردیده است. امیدوارم مورد استفاده بازدید کنندگان محترم وبلاگ واقع گردد.

لینک دانلود

فرضیه اسکان یا تطابق ویروسی در میگوها

 

در این نمودار فرضیه پروفسور Flegel که در سال 2009 ارائه گردید، برای مکانیسم پدیده " تطابق ویروسی" توضیح داده شده است.

این فرضیه بیان می کند که : پس از ورود ویروس به سلول ، بخش های مختلف RNA پیام رسان ویروس (mRNA) توسط سلول میزبان در طول های مختلف به شکل DNA خطی و حلقوی کپی می شود. برخی از این قطعات به ژنوم میزبان وارد و در صورت قرار گرفتن در ژنوم تخمک و اسپرم قابلیت توارث می یابند. بعضی از این EVE ها (عناصر ویروسی درون زا یا endogenous viral elements) تولید RNA آنتی سنس می کنند که می تواند به mRNA ویروس تازه وارد شده به سلول متصل و منجر به تخریب آن شود و موجب کنترل آلودگی ویروسی گردد.

در لینک ذیل علاقمندان می توانند مقاله مربوط به این فرضیه را که به تازگی در سایت Aquaculture Alliance منتشر شده مشاهده نمایند:

لینک دانلود

دیاگرام بروز بیماری در میگو

 

در این مطلب قصد دارم به مسیر بروز بیماری در میگوها با تاکید بر بیماری لکه سفید میگو بپردازم.

ابتدا عرض کنم که این دیاگرام از مقاله ای به قلم آقای دکتر Hassan B.M در لینکدین و تحت عنوان "ارزیابی انتقال و بروز آلودگی میگوهای پنائیده به بیماری لکه سفید" اقتباس شده. علاقمندان می تونن برای دسترسی به این مقاله مفید، لینک زیر رو دنبال کنند:

 

https://www.linkedin.com/pulse/assessment-white-spot-virus-wsd-transmission-infection-hasan-b-m-/

خوب، بپردازیم به اصل موضوع:

همونطور که ملاحظه می فرمائید، دیاگرام دارای دو بخش در چپ و راست هست که یکی مسیر انتقال ویروس و دیگری محرک های بروز بیماری رو شامل شده.

در سمت چپ، یعنی عوامل انتقال، ابتدا ( در بالاترین باکس) مولدین قرار دارند که تولید لارو آلوده توسط اونا، از عوامل مهم انتقال ویروس به محیط پرورش شمرده می شه.

پائین تر، کیفیت پست لارو ذخیره سازی شده مورد پرسش قرار گرفته. استحضار دارید که یکی از مزایای تست های استرس در کنترل کیفیت پست لارو، تشخیص لارو آلوده هست (بجز قدرت و قابلیت پست لارو برای تحمل استرس های اسمزی، تراکم و ...). در اوایل قرن بیست و یکم، طی تحقیقاتی مشخص شد که تلفات حاصل از تست فرمالین با   100 پی پی ام غلظت، غالبا آلودگی به ویروس لکه سفید رو نشون می دادن. به این ترتیب در اینجا، پرسش از کیفیت پست لارو ذخیره سازی شده، به نوعی و به شکل غیر مستقیم، اشاره به احتمال ورود ویروس از طریق پست لارو به محیط استخر رو داره.

در بخش پائین تر از اون، به عواملی مثل فرآوری آب، فیلتراسیون و یا منابع آبی مورد استفاده اشاره شده که همگی در صورت دارا بودن مشکل، سبب ورود آب آلوده به محیط مزرعه خواهند شد. 

بخش بعدی، ناقلین ویروس رو مورد توجه قرار داده و پس از اون  شرایط بیوسکوریتی مورد سئوال قرار گرفته. در واقع تا اینجا همه عوامل به ورود و حضور ویروس به مزرعه و محیط پرورش کمک کرده اند.

اما وقتی می رسیم به مستطیل سوم (از بالا ستون وسط) که با عنوان افزایش حساسیت مشخص شده، عوامل تأثیرگذار همگی از سمت راست دیاگرام یعنی همون عوامل مستعد کننده بروز یا ماشه های بروز بیماری منشأ گرفته اند. این عوامل شامل مرگ پلانکتونی، نوسانات pH، وضعیت بستر، غذادهی بیش از حد، متابولیت های سمّی (که در اینجا با ارتباط دادن این سموم به pH در واقع اشاره به آمونیاک و سولفید هیدروژن می تونه داشته باشه که اولی در pH بالا و دومی در pH پائین، به عنوان متابولیت های سمّی در محیط استخر مطرح می شن)، کاهش اکسیژن محلول، نوسان در دما، افزایش آمونیاک و آلودگی های باکتریایی هستند.

به این ترتیب، فارغ از وجود ویروس، می بینیم که ماشه بروز بیماری، عوامل استرس زا و ضعیف کننده میگو هست. همینجا می شه به عبارت کار در کنار ویروس اشاره کوتاهی داشت. اگرچه پرورش میگو در محیط محصور و در کنارش، افزایش تراکم ذخیره سازی، خودبخود ایجاد کننده استرس هست، اما بعضاً می شه در صورت مدیریت عوامل استرس زا، مخاطره بروز بیماری رو حداقل تا زمان برداشت به تعویق انداخت. این کار رو در موارد زیادی در سایت های مختلف پرورش میگوی کشور هم دیده ایم.

در مرحله بعد، به مرحله آلوده شدن میگوها می رسیم و متعاقب اون تکثیر ویروس.

تحت چنین شرایطی، در بخش سمت چپ دیاگرام به همجنس خواری و خارج نکردن میگوهای مرده (تلفات ناشی از بیماری) اشاره کرده که می تونه انتقال افقی بیماری و ازدیاد ویروس رو سبب بشه. به عبارتی، با توجه به اینکه ویروس برای تکثیر خودش، احتیاج به سلول زنده داره و میگوهای تلفاتی نمی تونن این امکان رو در اختیارش قرار بدن، همجنس خواری و یا تغذیه سایر میگوها از میگوهای تلف شده یا بی حال در استخر، این امکان رو در اختیار ویروس قرار می ده تا وارد یک ارگانیسم زنده بشه و با سرعت بالاتری تکثیر و ازدیاد پیدا کنه.

 

مرحله آخر دیاگرام (پائین ترین باکس) هم بروز بیماری رو نشون داده.

به نظر میاد، پرورش دهندگان عزیز، طی اعمال مدیریت بر مزارع خودشون، یه نیم نگاهی هم به این دیاگرام داشته باشن، می تونن (حتی اگر ریسک وجود ویروس در منطقه شون هم پائین باشه)، دوره پرورش موفقی رو رقم بزنند. انشاالله.

10 توصیه برای پرورش میگوی موفق (قسمت دوم- ایمنی زیستی)

غالباً در پرورش میگو، ایمنی زیستی به منزله افزودن زیر ساخت های غیر ضروری و انجام فرآیندهای پیچیده و فاقد هرگونه سودآوری اقتصادی تعبیر می گردد. با این حال، اهمیت ایمنی زیستی از آن رو که به عنوان راهکاری کلیدی در پیشگیری از بروز بیماری نه تنها در هر مزرعه پرورش بلکه در کاهش این خطر در مزارع اطراف مطرح می باشد بسیار حیاتی است.

روش های ایمنی زیستی، موجب پیشگیری از ورود و نیز حذف عوامل بیماریزا از استخرهای پرورش می باشد. برخی از ساده ترین روش های اعمال ایمنی زیستی در سطح مزارع پرورش میگو عبارتند از :

• استفاده از پوشش بستر استخر
• بکارگیری توری خرچنگ گیر (Crab fence) و نیز تور ضد پرنده (Bird net)
• ایجاد محدودیت و کنترل در تردد افراد و ماشین آلات (استفاده از حوضچه های ضد عفونی و ...)
• انبارش مواد غذایی و مکمل ها در مکان مناسب (تمیز، دارای امکان تهویه و ...)
• دسترسی به امکانات آزمایشگاهی در مجاورت مزرعه پرورش

ادامه دارد

بیماری مدفوع سفید ( White Feces Disease) در تایلند

در ابتدای سال 2010، به دنبال افزایش قابل ملاحظه قیمت جهانی میگوی پرورشی، بسیاری از پرورش دهندگان تایلند، در صدد افزایش تراکم ذخیره سازی، به منظور ارتقاء میزان تولید برآمدند. با این حال، افزایش غیر معمول دمای آب ( بیش از 32 درجه سانتیگراد) و غذادهی بیش از حد، تجمع مواد آلی در بستر استخر پرورش را سبب شده و موجب بروز بیماری نوپدیدی به نام بیماری مدفوع سفید (White Feces Disease)  گردید. این بیماری نخست در استخرهای پرورش گونه Penaeus monodon با شوری پائین( 3 تا 5 گرم بر لیتر) مشاهده شد اما پس از آن شیوع آن در تمامی سطح زیر کشت میگوی تایلند که در حال حاضر 99 درصد از آن به پرورش گونه Litopenaeus vannamei اختصاص دارد، گسترش یافت.... ادامه در لینک ذیل:

لینک دانلود

اهمیت Pathobiome در آبزی پروری

در طول عمر 26 ساله پرورش میگو در کشور ایران، بحران های متعددی گریبانگیر این صنعت نسبتاً نوپا شده که مهمتر از همه احتمالاً( و با اذعان اکثر قریب به اتفاق دست اندرکاران، قطعاً)، بحران بیماری به ویژه بیماری لکه سفید ویروسی، سرآمد تمامی این بحران ها بوده است.

به عنوان یک کارشناس، که متأسفانه از زمان اولین سال بروز، از نزدیک با این بیماری، نشانه ها و تبعات مختلف آن آشنا شده، به این باور رسیده ام که ایده " یک عامل بیماریزا + میزبان = بیماری" چندان ایده واقع بینانه ای نبوده و حتی لازم است در نمودار سه وجهی معروف به نمودار " Snieszko" بخش مربوط به محیط                          ( Environment) قدری بیشتر مورد بازنگری واقع شود. در حقیقت، به نظر می رسد، طی سال های بروز بیماری لکه سفید ویروسی( که اکنون تمامی استان های فعال در صنعت پرورش میگو را در کشور درنوردیده است) عدم توجه به Pathobiome سبب غفلت از عوامل اولیه بروز تلفات و خسارات گردیده و همین امر موجب شده تا دست اندرکاران صنعت پرورش میگو، بارها شاهد تکرار بحران در این عرصه باشند.

این مقدمه را از این بابت در ابتدای مطلب آوردم تا فتح بابی باشد بر ارائه یکی از دیدگاه های جدید در زمینه کنترل بیماری ها در آبزی پروری، که مبتنی بر Pathobiome بوده و تفکر رایج و سنتی غالب را به چالش می کشد.

نمودار ذیل، این دیدگاه ( نه چندان) نوین را به شکل مناسب تری تبیین نموده است :

در این نمودار روابط مختلف بین میزبان- محیط، عامل بیماریزا – محیط و میزبان – عامل بیماریزا، در مورد بروز یک بیماری خاص( سندرم حلقه قهوه ای در صدف فیلی پینی) مورد بررسی قرار گرفته است. بدون هیچگونه توضیحی، می توان مشاهده نمود که روابط یادشده، تا چه حد پیچیده و در عین حال در ایجاد بیماری تعیین کننده و تأثیر گذار می باشد. جالب تر اینکه ذیل نمودار، عبارت " مراحل اولیه تماس( عامل بیماریزا و میزبان)، بدون هرگونه نشانه بروز بیماری"، خود نشان دهنده تفاوتی است که بین عملکرد رایج در قبال " کار در کنار بیماری" و " روش صحیح و منطقی آن، وجود دارد.

کارشناسان ومدیران مزارع پرورش میگو، به کرّات شاهد تلفات میگوهای خود در سنین مختلف و تحت شرایط متفاوت فیزیکی و شیمیایی آب استخرها بوده اند. حتی در مجتمع هایی که در آن ها بروز بیماری لکه سفید گزارش شده، بروز تلفات میگو بدون هرگونه نشانه ای از این بیماری خاص، امری متداول است.

بنابر این سوای از اینکه در طول دو دهه گذشته، به چه میزان  در ردیابی سایر عوامل بیماری زا اهتمام ورزیده ایم، لازم است به اهمیت نقش پاتوبیوم و به طور کلی، اکوسیستم استخر پرورش نیز، نیم نگاهی داشته و در مدیریت بیماری ها در صنعت تکثیر و پرورش میگو، دیدگاه های مبتنی بر اکوسیستم را نیز مورد عنایت قرار دهیم .

کتاب " بیوسکیوریتی در آبزی پروری"

کتاب الکترونیکی حاضر از انتشارات Blackwell و جامعه جهانی آبزی پروری(WAS) می باشد که موضوعاتی نظیر بیوسکیوریتی در سطح مزارع آبزی پروری و مفهوم این عبارت ( بیوسکیوریتی=ایمنی زیستی) را از نگاه سازمان جهانی دامپزشکی پوشش داده است.

لینک دانلود

استفاده از میگوهای SPF، SPR و SPT در پرورش میگو

خانم دکتر Victoria Alday-Sanz در خلال کارگاه آموزشی با موضوع بیماری AHPND ( تایلند،2016) مطالب آموزنده ای ارائه کردند که لینک فایل ارائه ایشان در ذیل این مطلب آورده شده . امیدوارم مورد استفاده علاقمندان قرار بگیره.

لینک دانلود

روش های کنترل بیماری EHP در مراکز تکثیر و مزارع پرورش میگو

شیوه کنترل بیماری EHP در مراکز تکثیر

باکتری عامل AHPNDو نیز ( میکروسپوریدیا ی )عامل بیماری EHPهردو در مولدین میگو از چین ، ویتنام و تایلند تشخیص داده شده اند . همچنین ،هردوی این عوامل بیماریزا در نمونه کرم های پلی کت زنده که به طور معمول در تغذیه مولدین میگو مورد استفاده قرار می گیرند مشاهده گردیده اند .اگر رشد پست لارو تهیه شده از هر کارگاه تکثیر ، کمتر از حد مورد انتظار بود ، می توان به آلودگی میگو به EHPمشکوک شد .

بنابراین ، نخستین موضوع این است که از پاکی ( عاری از بیماری بودن ) تجهیزات و تأسیسات مرکز تکثیر و سالن مولد سازی اطمینان لازم حاصل گردد . به این منظور ابتدا می بایست تمامی میگوها از مرکز تکثیر خارج شده و کارگاه پس از شستشو با محلول 2.5 درصد هیدروکسید سدیم ( NaOH) تمیز شود . محلول NaOH باید 3 ساعت در تماس با سطوح قرار گرفته و بعد از گذشت این مدت شسته شود .

این عملیات ( تریتمنت ) می بایست در خصوص تمامی تجهیزات اعم از فیلترها ، مخازن ذخیره آب و لوله ها انجام شود . پس از شستن NaOH ، لازم است کارگاه ، به مدت 7 روز خشک گردد . بعد از این مدت ، تجهیزات بایستی مجدداً با محلول اسیدی کلر ( 200 پی پی ام با pH=4.5) شسته شود .

موضوع بعد ، مولدین هستند . بعضی از مولدین میگوی SPF که نتایج PCR آنها نسبت به عامل بیماری مرگ زود رس منفی بوده ، در خصوص عامل EHP نتایج مثبت نشان داده اند ( آلوده به این عامل بیماریزا بوده اند ) .بنابراین ( حتی ) مولدین SPF بایستی در مدت زمان نگهداری در بخش قرنطینه و پیش از ورود به تأسیسات پاک و تمیز مولد سازی و کارگاه تکثیر ، از نظر آلودگی به EHP مورد بررسی واقع شوند .

محققین در کشور تایلند ( در مواردی ) مشاهده نموده اند که مولدین پرورش یافته در مزارع محلی حاصل ازمیگوهای SPF وارداتی علیرغم عاری بودن از EHP در ابتدا  ، ( در انتهای دوره پرورش ) میزان بالایی از آلودگی را نسبت به این بیماری نشان می دهند .

با استفاده از روش PCR دو مرحله ای ( Nested)و استفاده از DNAحاصل از مدفوع  به عنوان رشته الگو ، می توان امکان آلودگی مولدین به EHP را بررسی نمود.

چگونگی کنترل EHP در مزارع پرورش

پرورش دهندگان در این خصوص باید به دو مسئله توجه نمایند . نخست از سلامت پست لاروهای مورد استفاده برای ذخیره سازی در استخر پرورش ( از نظر عدم آلودگی به EHP )  اطمینان حاصل نمایند .این موضوع را به سادگی می توان توسط آزمایش PCR به انجام رساند .

مورد دوم توجه به آماده سازی مناسب استخر بین دوره های متوالی پرورش  است بخصوص وقتی استخر پرورش ، قبلاً به این بیماری آلوده شده باشد . هاگ ( اسپور) عامل EHP دارای دیواره ضخیمی است و به راحتی غیر فعال نمی شود .حتی مقادیر بالای کلر نیز به تنهایی در این زمینه مؤثر نیست . بعلاوه در حال حاضر هنوز ناقلین بالقوه محیطی این بیماری به درستی شناخته نشده اند .

به منظور ضدعفونی استخرهای خاکی از اسپور EHP از آهک صنعتی ( اکسید کلسیم، CaO) به میزان 6 تن در هکتار استفاده نمایید . با شخم زنی به عمق 10 تا 12 سانتیمتر ، آهک را با خاک بستر مخلوط نموده و سپس با مرطوب کردن کف استخر ، CaO را فعال نمائید  . پس از آن قبل از تخلیه آب استخر یا آبگیری مجدد ، اجازه دهید به مدت یک هفته استخر به همین وضعیت باقی بماند . بعد از استفاده از CaO ، قاعدتاً pH خاک به مدت دو روز تا حدود 12 افزایش می یابد سپس با جذب دی اکسید کربن ، تبدیل به CaCO3  شده و pH دوباره به محدوده طبیعی بازخواهد گشت .

لزوم توجه بیشتر به بیماری EHP در دوره مولد سازی

ظرف سال های اخیر ، برخی گزارشات از کشورهای صاحب صنعت پرورش میگو به ویژه در آسیا ، حکایت از ظهور بیماری جدیدی به نام EHP یا Enterocytozoon hepatopenaei داشته و به نظر لازم است نهادهای نظارتی به ویژه دست اندرکاران امر بهداشت آبزیان ، با نشانه ها ، عامل ایجاد کننده و روش های پیشگیری از شیوع این عارضه آشنا گردیده و یا در صورت آشنایی قبلی نسبت به آن  حساسیت بیشتری نشان دهند . بر اساس گزارشات ، نخستین بار این بیماری در میگوهای پنئوس ژاپونیکوس در استرالیا در سال 2001 دیده شد . بعد از آن در سال 2009 ، تایلند نیز به لیست کشورهای آلوده به این بیماری افزوده شد . 

عامل ایجاد کننده این بیماری ، نوعی میکروسپوریدیاست که بافت هپاتوپانکرآس را مورد هجوم قرار داده و مانع جذب مناسب غذا در میگوهای آلوده می گردد . از آنجا که داروهای معمول قادر به مقابله با این بیماری نمی باشند ( به دلیل بافت هدف ) ، بهترین راه مقابله با آن ، پیشگیری شناخته شده است .این پیشگیری شامل اجرای تمهیدات بیوسکوریتی در هچری ، مولد سازی و مزرعه پرورش بوده و علاوه بر آن ، تراکم و شوری بالا نیز نقش زیادی در شیوع آن دارند . انتقال بیماری غالباً به صورت افقی و از راه دهان صورت می پذیرد و به همین دلیل در مراکز تکثیر ، شستشوی ناپلی ، حذف مولدین آلوده و اجرای آزمایشات تشخیص مولکولی و میکروسکوپی از ضروریات برشمرده می شود . درحال حاضر بیماری EHP ، در کشورهای هند ، اندونزی ، تایلند ، چین ، استرالیا و احتمالاً مکزیک گزارش شده و گفته می شود یکی از راه های انتقال آن به پیش مولدین ، استفاده از غذای تر در مراکز مولد سازی است . هرچند تلفاتی در میگوهای آلوده به این بیماری تاکنون عنوان نگردیده با اینحال ، کندی قابل ملاحظه رشد از عوارض این آلودگی شمرده شده است .