اکوسیستم استخر پرورش ( 6 )

خوگیری ( Acclimization)فرآیندی است که فیزیولوژی ماهی به تدریج ، به نحوی تغییر می کند که آبزی قادر باشد با تغییرات در عوامل محیطی همچون دما و pH تطابق پیدا نماید . آبزیان نسبت به تغییر ناگهانی دما ، تحمل چندانی ندارند و اغلب تغییراتی در حدود 5 درجه سانتیگراد در دمای آب منجر به بروز استرس و یا حتی مرگ آن ها می شود .بنابراین تغییر می بایست به تدریج و کند صورت گرفته و تنها در حدود چند درجه در روز انجام شود . نوسان سریع دما ( بیش از 0.9 درجه در دقیقه ) منجر به شوک دمایی و مرگ خواهد شد در حالی که ، هرگاه روند خوگیری با سرعت پایینی انجام گردد ، آبزیان ، قادر به تحمل دامنه وسیع دمایی می باشند .

وقتی آبزیان نسبت به دمای مشخصی عادت داده شوند ، درجات حداقل و حداکثر برای دامنه تحمل آن ها ایجاد می گردد که ورای این دما ، تلفات آغاز خواهد شد .اگر آبزی ، با دمای بالاتری آداپته شود ، دمای کشنده در هردو دامنه حداقل و حداکثر ، به درجات بالاتری تغییر خواهد یافت . این رابطه در تصویر ذیل و در خصوص گربه ماهی کانال نمایش داده شده است . در این تصویر نشان داده شده که گربه ماهی آداپته شده در دمای 16 درجه سانتیگراد ، قادر به تحمل دمای آب تا  33 درجه سانتیگراد بوده و بالاتر از این دما تلف می گردد . تغییر دما در این مطالعه ، در حدود 1.7 درجه سانتیگراد در هر ساعت بوده است .

هرگاه تغییرات دمایی کند باشد ، خوگیری آبزی با دمای آب چندان مشکل ساز نخواهد بود . محدوده بین دمای کشنده حداقل و حداکثر در نمودار فوق ، منطقه تحمل ( Tolerance Zone) نامیده شده و برای هر آبزی ، مشخص و ویژه است .

اکوسیستم استخر پرورش ( 5 )

ماهی ها را می توان بر اساس نیاز دمایی آن ها به سه گروه سردابی ( Cold water) ، ماهی های خنک پسند ( Cool water) و گرمابی ( Warm water) تقسیم بندی نمود . در این رابطه ماهی های سردابی ، ماهی هایی هستند که دمای کمتر از 15 درجه سانتیگراد، ماهی های خنک پسند ، دمای آب بین 15 تا 20  و گرمابی دمای بیش از 20 درجه سانتیگراد را ترجیح می دهند.

برخی از زیست شناسان ، دسته دیگری را به عنوان ماهی های گرمسیری ( Tropical) نیز به این طبقه بندی افزوده اند . البته این دسته بندی صرفاً جهت سهولت انجام گرفته است وبعضاً، مواردی از همپوشانی در بین طبقات مشاهده و حتی گاه ماهی های دو دسته مختلف ، در مکانی یکسان نیز مشاهده می گردند .

ماهی ها ، جانورانی خونسرد هستند . به این معنی که دمای بدن آن ها اساساً مشابه دمای محیط بوده و این دما نیز تحت تأثیر عوامل خارجی به ویژه تابش نور خورشید قرار دارد .

هر گونه ، منحنی و دامنه مطلوب رشد ویژه خود را دارد که متناسب با دما و اندازه آبزی ، متغیر است . علاوه بر این تمامی گونه های آبزی بیشینه و کمینه حد دمایی مناسبی را به خود اختصاص می دهند که ورای این حدود ، بازماندگی کاهش خواهد یافت .

رشد در دامنه دمایی قابل تحمل ( Tolerable) گونه مورد نظر ادامه می یابد تا اینکه به بالاترین حد خود برسد . سپس افت این سرعت رشد آغاز شده و درست قبل از رسیدن به  انتهایی ترین نقطه منحنی دمای قابل تحمل ( دمای کشنده ) متوقف می گردد . مناسب ترین دمای رشد برای هر آبزی ، دمایی است که در محیط طبیعی ، برای زندگی و فعالیت های زیستی انتخاب می نماید .

توانایی ماهی ها برای مقابله با بیماری نیز در محدوده دمای مطلوب رشد ، در بالاترین حد است . در هر دو طرف این نقطه دمای اپتیمم ، می بایست انتظار بروز استرس را داشت که خود القا کننده کاهش در رشد ، تغذیه ، فعالیت تولید مثلی و مقابله با بیماری می باشد .

به این ترتیب ، احتمال موفقیت طی یک دوره پرورش در نزدیکی دمای مطلوب رشد ، بیشتر می باشد .

دمای مناسب برای انواع ماهی ها و سایر بی مهرگان آبزی در جدول ذیل نمایش داده شده است .

دامنه دمایی مناسب برای برخی گونه های آبزی پرورشی

اکوسیستم استخر پرورش ( 4 )

دمای آب ، تأثیر قابل ملاحظه ای بر فرآیندهای فیزیولوژیک همچون نرخ تنفس ، کارایی تغذیه و جذب مواد غذایی ، رشد ، فعالیت و تولید مثل دارد (Meade 1989;Tucker and Robinson 1990) . هر 10 درجه سانتیگراد ( 18 درجه فارنهایت ) افزایش دما ، اغلب موجب افزایش دو تا سه برابری واکنش های شیمیایی و بیولوژیک در بدن موجودات می شود . به عنوان مثال ماهی ، در دمای 30 درجه سانتیگراد ( 86 درجه فارنهایت )، 2 تا 3 برابر اکسیژن بیشتری را نسبت به زمانی که در دمای 20 درجه ( 68 درجه سانتیگراد )  قرار دارد مصرف می نماید و به همین نسبت واکنش های بیوشیمیایی بدن نیز 2 برابر یا سه برابر می گردد . به همین دلیل است که گفته می شود نیاز اکسیژنی در ماهی های گرمابی نسبت به گونه های سردابی ، از اهمیت بیشتری برخوردار است .

اکوسیستم استخر پرورش ( 3)

متغیر های فیزیکی

دما : 

دمای آب مهمترین عامل محیطی تأثیر گذار بر آبزی می باشد به طوریکه  این پارامتر را عامل اولیه توجیه اقتصادی در آبزی پروری تجاری می دانند . کنترل دما در استخرهای بزرگ پرورش آبزیان ، غیر عملی است ، از این رو ، آبزی پروری در مقیاس وسیع برای گونه های مختلف می بایست به نوعی برنامه ریزی شود که مناطق جغرافیایی مطلوب با فصل و دوره پرورش متناسب با چرخه رشد آبزی ( به لحاظ دمایی ) به این منظور انتخاب شده و آبزی پرورشی در مدت زمان مورد نیاز  ، اندازه بازاری مورد نظر را به دست آورد  . علاوه بر این ، دما بر اکسیژن محلول تأثیر گذار بوده و دارای اثرات متقابل با بسیاری از عوامل کیفی آب می باشد .

اکوسیستم استخر پرورش (2)

تولید ماهی و سایر بی مهرگان  آبزی تحت تأثیر ویژگی های هیدروبیولوژیک ، میکروارگانیسم ها و مواد سمّی محیط زندگی آنها بوده و تقریباً توسط آن ها تعیین می گردد .

 عوامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیک در محیط زیست ، به واسطه مجموعه ای از واکنش های فیزیکو شیمیایی پیچیده ، با یکدیگر مرتبط بوده و تمامی جنبه های آبزی پروری ( نظیر بازماندگی ، رشد و تولید مثل ) را تحت تأثیر خود قرار می دهد .

آبزی پروری اثرات نامطلوبی نیز بر محیط زندگی آبزی دارد .

به عنوان مثال ، مصرف اکسیژن توسط آبزیان ، تولید محصولات متابولیک جانبی همچون آمونیاک و دی اکسید کربن می نمایند که با سایر اجزاء موجود در محیط واکنش داده و زنجیره مداومی از تغییرات را راه اندازی می کنند .تأثیر این واکنش ها  نوعی "سوپ شیمیایی " نظیر آنچه در شکل ذیل نمایش داده شده ایجاد می کند که آبزی می بایست در طول دوره پرورش در آن زندگی کند .

اکوسیستم استخر پرورش

اکو سیستم های آبی شامل اجتماعات متنوعی از موجودات هستند که برهمکنش آن ها بین یکدیگر و با محیط پیرامون موجب بروز واکنش های پیچیده فیزیکوشیمیایی می گردد و برخی از این واکنش ها ، واجد تأثیراتی عمیق بر سیستم پرورش ماهی و سایر بی مهرگان می باشد . خلاصه ای از اثرات متقابل اجزای اکوسیستم استخرهای پرورش در شکل زیر آورده شده است :

ویژگی های آب و پارامترهای زیست محیطی ، اغلب بر مکانیابی و انتخاب گونه مناسب در آبزی پروری مؤثر است . بنابراین لازم است پرورش دهندگان درک صحیحی از شیمی آب داشته و دارای مهارت لازم جهت مهیا نمودن محیط مناسب و مطلوب برای توفیق در کسب و کار خود باشند .

مقاله : اهمیت نیتریفیکاسیون در آبزی پروری

با سلام 

نیتریفیکاسیون یا شوره گذاری فرآیندیه که طی اون ، آمونیاک که برای آبزیان سمّی هست ، طی دو مرحله و توسط باکتری های شوره گذار یا نیتریفایر به صورت غیر سمّی در میاد . احتمالاً تا اینجای قضیه رو بسیاری از دوستان آبزی پرور می دونند و یا جایی شنیده اند . اما از زوایای دیگه ، این نیتریفیکاسیون ملزومات و بایسته هایی داره که در استخرهای فاقد هوادهی ، دارای pH کم و یا آلکالینیتی ( قلیاییت ) پائین ، مشکل ساز خواهد بود . این موارد رو در ترجمه مقاله ای با همین نام در لینک ذیل برای علاقمندان به اشتراک گذاشته ام :

لینک دانلود 

اصل مقاله به قلم پروفسور بوید هست که در یکی از شماره های نشریه Global Aquaculture Advocate نوشته شده . امیدوارم مورد پسند دوستان آبزی پرور قرار بگیره . 

آشنایی با ترکیب بنزالکونیوم کلراید ( BKC )

بنزالکونیوم کلراید ( BKC ) از جمله ترکیباتی است که در گروه آفت کش های حاوی آمونیوم نوع چهارم ( Quaternary ammonium) قرار گرفته و با خاصیت دوگانه آفت کشی و پاک کنندگی شناخته می شود .

 تآثیر BKC به عنوان آفت کش ، مربوط به ظرفیت این ترکیب در عمل به عنوان فعال کننده سطحی کاتیونی ( Cationic surfactant ) بوده و از این طریق اتصال و تخریب غشاء های خارج و درون سلولی و فرآیندهای بیوشیمیایی وابسته به آنها را موجب می شود.

فعالیت هایی همچون اتصال سلول ها به یکدیگر ، سیگنال های بین سلولی ، نفوذپذیری انتخابی نسبت به یون ها و مولکول های آلی مغذی ، حیات سلول ها را از طریق پاسخ مناسب به محرک های محیطی تضمین می کند .استفاده از  BKC در مقادیر اندک ، با ایجاد اختلال در چنین فرآیندهایی ، قادر است جمعیت های باکتریایی ، جلبکی  ، قارچی و ویروس های پوشش دار را کنترل و مهار سازد .

از این رو می توان از بنزالکونیوم کلراید ( BKC ) در تریتمنت آب ، حذف انگل ها ، ضدعفونی مزارع و استخرهای پرورش و پیشگیری از بروز بیماری در ماهی ، میگو و سایر سخت پوستان استفاده نمود . تاکنون تحقیقات متعددی در خصوص اثر این ترکیب در مقابله با عوارضی همچون آلودگی آبشش ، شکوفایی پلانکتونی و مدیریت بستر استخرهای پرورش میگو انجام شده و همگی مؤید اثر مطلوب BKC در موارد فوق بوده است .

راهنمای رنگ آب در آبزی پروری

در این مطلب راهنمایی رو قرار داده ام که بر اساس اون به طور تقریبی می شه در مورد گونه غالب فیتوپلانکتون  در شرایط مختلف شفافیت آب استخر ایده گرفت 

ضمن تشکر از دوست عزیزم جناب آقای مهندس موسی زاده بابت به اشتراک گذاری این تصویر در گروه صمپا ، تصویر قابل استفاده این راهنما در لینک زیر به حضور تقدیم می شه :

لینک دانلود

مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری

مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری

نگارش : علی قوام پور – کارشناس بیولوژی ، پژوهشکده میگو کشور

از مهم ترین عوامل کاهش اکسیژن در استخرهای آبزی پروری می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

-          افزایش دمای آب ، هوای ابری و یا عدم وزش باد :

افزایش دمای آب ظرفیت نگهداری اکسیژن توسط آب را کاهش می دهد . این وضعیت در جدول ذیل به خوبی نشان داده شده است :

علاوه بر این ، باید به این نکته نیز توجه نمود که ماهی ها موجوداتی خونسرد هستند و به همین دلیل دمای بدن آن ها متأثر از دمای محیط آب اطراف آن هاست . بالا رفتن دمای آب باعث افزایش دمای بدن آبزی شده و به دنبال آن ، میزان سوخت و ساز بدن ماهی ها نیز سرعت بیشتری می گیرد . این موضوع ، سبب بالا رفتن مصرف اکسیژن از محیط آب می شود .

در روزهای ابری ، عدم تابش نور کافی به آب استخر ، موجب کاهش فرآیند فتوسنتز توسط فیتوپلانکتون های موجود در آب می شود . در واقع مهم ترین عامل طبیعی تولید و افزایش اکسیژن در آب استخرهای آبزی پروری ، فتوسنتز می باشد . با محدود شدن این فرآیند ، در کنار تداوم تنفس موجودات آبزی و مصرف اکسیژن توسط مواد آلی موجود در بستر ، میزان اکسیژن محلول در آب رو به کاهش خواهد گذاشت .

توقف جریان هوا ( باد ) نیز با کاستن از جریان لایه سطحی آب استخر ، سرعت نفوذ اکسیژن به درون آب استخر را تقلیل می دهد .

-          شکوفایی بیش از حد و مرگ پلانکتونی :

مرگ پلانکتونی ممکن است به دلایل گوناگون نظیر کاهش شدت نورخورشید ( از عوامل اصلی مورد نیاز در فتوسنتز ) ، میزان پائین مواد مغذی در آب استخر ، پیری سلول های پلانکتونی ، شکوفایی بیش از حد پلانکتون ها در لایه های فوقانی آب و ممانعت از نفوذ نور به لایه های پائین تر و ... حادث گردد . در این شرایط ، علاوه بر عدم تولید اکسیژن در روند فتوسنتز ، سلول های مرده و در حال تجزیه فیتوپلانکتون ، بخش قابل ملاحظه ای از اکسیژن موجود در آب استخر را مصرف می نمایند . همچنین در مواردی که جمعیت فیتوپلانکتون های موجود در ستون آب استخر ، دارای شکوفایی بیش از حد ( شفافیت کمتر از 25 سانتی متر ) می گردند ، طی ساعات شب ، مصرف اکسیژن توسط این سلول ها در خلال فرآیند تنفس ( در طول شب ، فتوسنتز به دلیل عدم وجود نور قطع شده و سلول های فیتو پلانکتون همچون دیگر سلول های زنده ، به منظور انجام عمل تنفس ، اکسیژن محیط را مصرف و دی اکسید کربن تولید می کنند ) ممکن است میزان اکسیژن محلول را تا حدود بحرانی با کاهش مواجه سازد .

-          لایه بندی دمایی در آب استخر

در روزهای گرم تابستان ، در استخرهای عمیق ( با عمق بیش از 2.5 متر ) آب لایه های فوقانی ( 1.2 تا 1.8 متر ) به سرعت گرم شده و مطابق جدول زیر جرم حجمی آن از آب های زیرین ( و سردتر ) کمتر می گردد 

به همین دلیل به راحتی با لایه سردتر و سنگین تر زیرین مخلوط نمی شود . این وضعیت ، به سکون این لایه سرد و کاهش تدریجی اکسیژن محلول در این بخش از آب استخر ( به دلایلی همچون مصرف اکسیژن توسط مواد آلی بستر طی روند تجزیه توسط باکتری ها و تولید مواد سمّی و مضر در فرآیند تجزیه مواد دفعی ) منتهی می شود . 

گاهی اوقات ، وزش باد شدید و یا در مواردی ، بارش باران ، لایه بالاتر را سرد نموده و سبب مخلوط شدن لایه های ستون آب با یکدیگر و یا بالا آمدن لایه زیرین می گردد . در این شرایط ، بخشی از ستون آب که طی لایه بندی ، فاقد اکسیژن محلول کافی بوده است به سطوح بالاتر منتقل شده و لایه های فوقانی را نیز با کمبود اکسیژن مواجه می سازد .

-          تجزیه پسماندهای آلی

در اواخر دوره پرورش که توده زنده موجود در استخر بالا می رود ، تجمع پسماند ها و مواد آلی در بستر ، همچون غذای خورده نشده و مدفوع ، سرعت بیشتری پیدا می کند . تجزیه این مواد ، مصرف اکسیژن را نیز افزایش داده و به کاهش شدید اکسیژن محلول در آب خواهد انجامید .

-          افزایش شوری آب

میزان اکسیژن محلول در آب ، با افزایش شوری رابطه معکوس داشته و با بالا رفتن شوری ، ظرفیت نگهداری اکسیژن توسط آب استخر کاهش می یابد . این رابطه در جدول زیر به خوبی نشان داده شده است :