عوامل استرس زا به عنوان عوامل پنهان در بروز خسارات آبزی پروری (بخش چهارم)
برگرفته از مقاله: فاکتورهای فیزیکوشیمیائی آب و فیزیولوژی استرس اکسیداتیو در ماهی
نوشته: Soumya V.Menon و همکاران (2023)
اکسیژن محلول، استرس اکسیداتیو و سلامت ماهی (بازدید کنندگان عزیز با توجه به عدم نمایش کامل جداول در صفحه وبلاگ می توانند بخش چهارم را از اینجا دانلود نمایند)
پرورش آبزیان نیازمند تأمین اکسیژن محلول (DO) در بازه ای مطلوب و دقیق است. اکسیژن محلول تحت تأثیر هوادهی، دما، فتوسنتز، تجزیه مواد آلی، تنفس، شوری، فشار و عوامل دیگر تغییر می کند. در نتیجه، تمرکز بر بررسی و روش های مختلف تولید اکسیژن و تأمین آن، در مقاله حاضر جایگاه اساسی داشته است. سطوح پائین تر (هیپوکسی) و یا بالاتر (هیپراکسی) از حد نیاز آبزی به واسطه متغیرهای متعددی بر فیزیولوژی آبزیان مؤثر می باشند. به عنوان مثال اکسیژن محلول بر فیزیولوژی ماهی های آب شیرین به روش های متفاوتی تاثیر گذار است. این عامل می تواند بر تغییرات رفتاری و فیزیولوژیکی مختلف ماهی همچون شنا، تغذیه، تنفس، رشد، تولید مثل، مدیریت بیماری، بازماندگی، پارامترهای بهداشتی و ایمنی اثر داشته و آن ها را دچار تنش نماید. علاوه بر این، DO برای بقا و سلامت آبزیان، بسیار ضروری است.
آبزیان، اکسیژن مورد نیاز برای تنفس را از آبی که در آن شناور هستند به دست می آورند و اگر سطح اکسیژن محلول در آب محیط اطراف کافی نباشد. می تواند اثرات زیانباری بر سلامت آنها داشته باشد. Swingle، برای ماهیان گرمابی، جدولی را در خصوص میزان اکسیژن محلول مورد نیاز پیشنهاد نموده است (1969):
ردیف |
میزان اکسیژن محلول (میلی گرم بر لیتر) |
اثرات |
1 |
≤0.3 |
تنها با مدت کمی قرار گرفتن در معرض این میزان اکسیژن محلول، ماهی ها تلف می شوند. |
2 |
1-0.3 |
پس از قرار گرفتن طولانی مدت ماهی در معرض این میزان از اکسیژن محلول، تلفات رخ می دهد |
3 |
5- 1 |
ماهی ها در این میزان اکسیژن محلول زنده می مانند با این حال، در صورت تداوم وضعیت، رشد آنها متوقف می شود. |
4 |
5 |
این حد از اکسیژن محلول برای اغلب ماهی های آب شیرین مناسب است. رشد ماهیان گرمابی در این میزان از اکسیژن محلول سرعت می یابد. |
Carlos و Siefert اثرات کاهش اکسیژن بر روی تخم و لارو قزل‌آلای دریاچه (Salvelinus namaycush) و سوف دهان بزرگ (Micropterus salmoides) را بررسی کردند (1974). در این تحقیق مشخص شده است که قابلیت این ماهی ها برای تحمل هیپوکسی و شنا در شرایط هیپوکسی مزمن با بازسازی ویژه در ماهیچه های آبشش، قلب و شنا افزایش می یابد. علاوه بر این، افزایش هماتوکریت، میل ترکیبی بالاتر هموگلوبین در اتصال به اکسیژن، افزایش ظرفیت بی‌هوازی و افزایش برون ده قلبی از سایر عوامل مؤثر بر تحمل هیپوکسی در ماهی به شمار می روند.
عدم دسترسی به اکسیژن، به ویژه در شرایط هیپوکسی، همراه با دما نیز می تواند بر حیات بعضی موجودات مؤثر باشد. در دمای 7 و 10 درجه سانتیگراد، رشد ماهی قزل آلای دریاچه (از لقاح تا اولین تغذیه) در تمامی تیمارهای زیر اشباع اکسیژن (≤50٪ پایین تر از حالت اشباع) دیده شد شد، اما بقا در تمام غلظت ها به جز در محدوده 50٪ اشباع و در دمای 7 درجه سانتیگراد به صورت منفی تحت تأثیر قرار گرفت. سوف دهان بزرگ در تیمار 35 درصد اشباع اکسیژن و دمای 20 و 23 درجه سانتی گراد آب محیط زنده ماند. در این ماهی در تیمار 70 درصد اشباع اکسیژن 70٪ رشد محدود شد. در 50% اشباع و پایین تر، تفریخ پیش رس تخم ها انجام و اولین تغذیه به تعویق افتاد. همچنین مشخص شد که میزان اکسیژن محلول به طرق مختلف موجب بروز محدودیت در رشد ماهی می شود.
ردیف |
میزان اکسیژن محلول (mg/lit) |
تأثیر بر ماهی |
1 |
2 |
کاهش تولید تخم به ازاء هر ماهی |
2 |
کمتر از 7.9 |
کاهش معنا دار رشد |
3 |
کمتر از 4 |
کاهش بازماندگی |
4 |
1 |
توقف تخمریزی |
