اقتصاد دریامحور و برنامه هفتم توسعه
روزنامه کائنات، 29 اردیبهشت 1403
محمود محبی- ویژگیهای ژئوپلیتیکی کشور ایران، یکی از مهمترین شاخصهای قدرت بخشی آن به حساب میآید، از این جهت است که در طول تاریخ همواره قدرتهای بیگانه و علی الخصوص دشمنان ایران تمرکز و توجه خاصی به سواحل جنوبی شرقی ایران که در محدوده دریای مکران و پس کرانههای آن واقع شده، داشته و حذف و به دست آوردن منابع و منافع این منطقه و یا جلوگیری از بهره برداری ایران از منابع و منافع آن، به عنوان یک راهکار کاربردی برای مقابله احتمالی با ایران مطرح بوده است.
حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی بوده و براین اساس مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و ازجمله حمل ونقل دریایی، گردشگری دریایی، انرژیهای تجدیدپذیر، آبزی پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدنکاری دریایی است.
یکی از موضوعات مهمی که در بیانیه گام دوم انقلاب بر آن تأکید شده بحث تمدنسازی است و دریا در طول تاریخ بهعنوان یکی از عرصههای مهم تمدنساز به شمار میرفته، تمدن دریایی یک نظریه است که بر اساس آن کشورها با استفاده از ظرفیت دریا و اقتدار دریایی بر آینده جهان تأثیر میگذارند و از این گزاره در جنگهای جهانی اول و دوم بهعنوان ابزار قدرت برتر استفاده شده است.
اگر نگاهی به توزیع جمعیتی در کشورهای توسعهیافته بیندازیم متوجه خواهیم شد که بیش از ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ این کشورها در مناطق ساحلی قرار دارند و امروزه بهعنوان قطبهای تجاری شناخته میشوند، شیلات، گردشگری، حملونقل، بنادر، کشتیسازی، منابع زیر سطحی، آبزیپروری، بیوتکنولوژی، انرژیهای تجدیدپذیر و منابع غذایی نمونههایی از ظرفیتهای این قطبهای تجاری هستند که در اقتصاد دریا محور تعریف میشوند.
در این میان بررسی سیاست های کلی توسعه دریا محور و شناسایی فرصت ها، چالش ها و راهکارها، ایجاد بستر تعامل حاکمیت و بخش خصوصی در تقویت زنجیره های ارزش مبتنی بر دریا، تبیین موضوع برای فعالین مرتبط و معرفی ظرفیت های دریا در توسعه اقتصادی کشور و کمک به توسعه همکاری های بین المللی، جذب سرمایه و کسب دانش و فناوری مهم است.
اقتصاد دریامحور برای ایران اهمیت قابل توجهای دارد، چرا که ارتباطات تجاری کشور با بسیاری از کشورهای همسایه جنوبیمان و سایر کشورهای جهان از طریق دریا انجام میشود.ایران، از ظرفیتهای متنوعی در حوزه اقتصاد دریایی برخوردار است که شامل موضوعات گوناگونی مانند گمرک، گردشگری دریامحور، خدمات بندرگاهی، شیلات، لجستیک دریایی و استخراج نفت است. اقتصاد دریامحور، راهبردی اساسی، توسعهای و کنشگرا و درنهایت تحول آفرین است چرا که در سطح بالایی نهادها و سازمانهای زیادی را درگیر میکند.
اگر امروز تصمیم گرفته شود ۱۰۰ موضوع و اقدام اساسی در فرایند توسعه کشور فهرست شده و از بین آنها ۵۰ موضوع مهمتر انتخاب شده و درنهایت پنج موضوع کلیدی و جدی برگزیده شود، بدون شک موضوع توجه به اقتصاد دریامحور و توسعه سواحل مکران در سبد انتخاب نهایی قرار میگیرد.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان، سهم عمدهای از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین میکنند، در این میان ویتنام و سپس چین با بیش از ۵۰ درصد، در صدر قرار دارند، ایران نیز حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین میکند که با توجه به پتانسیلهای موجود در کشور، رقم پایینی تلقی میشود. اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از ابتکارات اصلی برنامه هفتم توسعه برای اولین بار در برنامه هفتم توسعه مطرح و احکام مشخصی برای آن پیش بینی شده است.
استقرار ۸ درصد جمعیت کشور در پسکرانه سواحل جنوب کشور و توسعه فعالیتهای دریامحوری چون بانکرینگ و کشتیسازی از دیگر تدابیر پیشنهادی مندرج در لایحه برنامه هفتم توسعه بوده است.
اشتغالزایی و تولید ثروت از طریق بهرهبرداری از ظرفیتهای دریا محور از جمله گردشگری، شیلات، حملونقل، ترانزیت، بنادر، کشتیسازی، بانکرینگ، اوراق کشتی، انرژیهای تجدیدپذیر، صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی از مهمترین تأثیرات بر روی اقتصاد منطقه بشمار میروند، رشد تولید، افزایش اشتغال، رشد بهرهوری، جذب سرمایهگذاری، تقویت رقابتپذیری، افزایش صادرات، ایجاد صنایع وابسته و زنجیره تأمین بهصورت غیرمستقیم با فعالشدن ظرفیتهای دریا محور اتفاق میافتند.